Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Jeltzaleak eta irakaskuattza •e n arazoa Aranaren ondoren 281
espainiartasunaren izenean '2 . Dena den ez da, ez behintzat Euskalduna-ren partetik,
espainiartasuna zalantzan jarriko den zerbait -nahiz eta batzuetan "español" hitza helburu
erasotzailez erabili- ; are gehiago, esandakoa iraintzat hartua izango da : iraina
lankideentzat pentsatzen baldin badute nazio espainiarraren kontra jotzeko gai izango
direla batzuk, eta iraina euskal diputazio eta udateentzat, hauek ez bailukete hori inoiz
onartuko"' . Egia da irakaskuntzaren autonomia bilatu nahi duela euskal nazionalismoak,
besteak beste, irakasleei euskaraz jakin dezaten eskatu ahal izateko (baldintza pedagogiko
logikoa litzateke irakasle eta ikasleen arteko komunikazioa, elkar ulertzea, ziurtatu
beharreko zerbait dela kontutan izanik 164 ), eta irakasle horien izendapena euskal
erakundeen esku uzteko (dena den badago gai honen inguruan interesgarritzat jo
daitekeen alde bat : orain, hori udalen eskubidea zela lehen garbi baldin bazegoen ere,
diputazioen esku gera daitekeen arduraz hitz egingo zaigu")
Ondorioz, bete beharreko baldintzak betetzen ez dituzten irakasleek ez dute
lekurik izango, edo behintzat gerta daitekeen zerbait izango da (hots, irakaslegoak
adierazitako beldurra) ; dena den ez du uste Euskalduna-k euskal diputazioak horrelako
bide erradikalarik hartzeko prest egongo direnik -alderdi jeltzaleak horretarako
eragozpenik ez ikusi arren (zergatik ez dute irakasle euskaldunek, irakaskuntzaren
kalitateari dagokionez -ezagunak ditugun beste arrazoi horietaz gain-, besteak bezain
ondo egingo bere lana? ; ala irakaslegoa euskalduna izateak Euskal Herriko irakaskuntza
ondamendira eramango al luke? ; zergatik uste dute irakasle kanpotar hauek hain
beharrezkoak direna? ; Euskal Herriak halako elementuen beharrik ba al du bada?)- .
Euskal erakundeek, zoritxarrez jeltzaleen ustez, ez dutenez oraindik garbi ikusten
zenbateraino den guzti hau garrantzitsua irakaskuntza hobetzeko garaian, ez dute bide
hori hartuko ; baina jeltzaleen jarrera ere esandakoak esanda ere, ikuspegi nazionalistatik
ez genuke esango batere gogorra denik . Alde horretatik irakaslegoa lasaitzen saiatuko da,
arriskurik ez dagoen lekuan ikararik piztu ez dezaten, izan ere nazio espainiarraren
kontrako erasorik ez dagoenean -eta zertan egon behar ez duenean, gaineratuko dute-
162 Ibidem .
` "Sobre lo mismo", in Euskaldu na, 1906/II/18 .
'64 Etorkizunean, lehen bezala . Gipuzkoarra-k hemen eskaintzen digunaren antzeko adibideak
ikusteko aukera izango dugu, mezu nagusia formazioari dagokion kaltea izango delarik : "[ . . .1 el maestro
castellano no puede comunicarse con el discípulo en esta tierra vasca, ni darle á entender sus
instrucciones, ni el alumno comprender nada de lo que trae entre manos . De ahí proviene el que nutchos
niños después de ir algunas semanas á la escuela no vuelvan á pisarla nmás, y que si otros acuden, no
aprendan nada de provecho" ("La enseñanza en las escuelas", in Gipuzkoarra, 1908/1V/1 3) .
1G5 "Sobre los mismo" : Op . cit .