Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Jeltzaleak eta irakaskuntzaren arazoa Aranaren ondoren 245
Institución se propone -esango du Abeíi-k- cultivar . . .la educación del pueblo,
estableciendo cuantos organismos sean precisos para que nuestro hermanos y
especialmente los niños desarrollen sus facultades en su preparación para el porvenir,
dentro de un ambiente patriótico "53 ) . Baina emakumeek euren hazia ipin dezaten - eta
dagokien funtzioari erantzunez abertzaleak "egin"-, lehen genionaren ildotik, emakume
abertzaleak egin behar dira aurrenik, eta horretarako "la mujer vasca ha de instruirse"" .
Helburu horrekin, beste ahalegin batzuk gutxietsi gabe (Barbier, Alda edota "Libe"
bezalako emakumeak, edo mende hasierako lehenengo hamarkadan Aberri aldizkaria
burutzen saiatu zen lana gogoratu -baita ere Euzkadi egunkariko "Emakumea eta
Aberria" izeneko saila, non "Etxakin" -Errazti- eta "Tene" Mujika-ren idazkiak
azpimarratu behar diren $5), Euzko-Deya-n hainbat urtetan argitaratu "Euskaldun
neskatilai" izenburupeko artikulu sorta aipatu beharko litzateke, bertan garbi azaltzen
baita zein izan beharko litzatekeen emakume abertzalearen eredua56 . Euskal
nazionalismoak emakume gazteen prestakuntzari emango dion garrantziaz ohartzeko
adibe aparta da ; antzeman daiteke zein den berarentzat emakume ideialaren perfila,
53 "Emakume Abertzale Batza . Asociación de la mujer patriótica", in Abeŕi, 19221V112 .
ARISPE, J . (1923) : Crónicas femeninas . La instrucción de la mujer", in El Diario Vasco,
1923/XI/I . Arispideren eritziz horretarako emakume irlandarrak eredu aparta eskeintzen du . Jakina denez
E .A .B .-k Cumann nan Ban erakunde irlandarra hartuko du eredutzat : jakina da ere bere sorreran
Gallastegik izan duen protagonismoa nabarmena dela . Garaiko iturrietara joez gero hona hemen E .A .B .ren
sorrera iragartzen zuen ekitaldiaren beni emango duen artikulua, non sorrera horren protagonista
nagusiak agertzen diren (eredu irlandarra, Gallastegi, Euzko Gaztedi, . . .) : "La mujer patriota", in Abeŕi.
1922/IV/15 .
n UGALDE, M . (1993) : Op . cit. ; 51-123 . Aipatu talde horietaz gain ere gogoan izan "Asociación
General Femenina Nacionalista Vasca" aurrera ateratzeko saiakera -nahiz eta arrakastatsua ez suertatu-,
"Asociaciones de Señoras Vascas" izenekoak edota E .A.B . sortu ondoren C .N .V-ren eskutik -nahiz eta
proiektu honek etorkizun handirik ez izan- etorriko den "Emakume Azarri Bazkuna" .
: .
. .
. . .
sa Hona hemen, sailari hasera emango dion artikuluaz gain ("Euzkaldun neskati 1 ai", 1916 ; 16 .
zk . ; 8) Euzko-Deya-n argitaratu beste batzuk (ikus daitekeenez tituluak oso adierazgarriak dira) :
"Etxekandera onaren ereduba", 1917, 21 . zk., 5-6 ; "Ekadun txikijak", 1917, 22 . zk ., 4 ; "Neskatileredubak",
1917/11/1, 3 ; "Neskatil on-onaren ereduba", 1917/III/1 ; 4 ; "Etxe ardurea", 1917/IX11, 6 ;
"SATARKA" : "Maita zazu zure izkuntza", 19181XII/1, 6 . Hona hemen ere "Tene"-k "Emakume eta
aberria" sailean argiratu artikuluak biltzen dituen liburua, non gai nagusiak erlijio, ohiturak eta euskara
diren : MUJIKA, R . (1923) Mirez : Itziar ï idazkiak eta olerkiak Zornotza : Jaungoiko-Zaleren Irarkola
Baita ere berak idatzitako beste zenbait artikulu (titulu adierazgarriak hauek ere) : MUJIKA, R . (1922) :
"Dantza nastua dala ta", in Euzkadi, 19221X/29 ; MUJIKA, R . (1923) : "Ama", in Gure Herria, 3 . zk . ;
62-64 . Amaitzeko emakume abertzale batzuen eskutik ailegatu zaigun helburu propagandistikoformatibo
nabarmena duen hainbat antzerki ere aipatuko dugu : MUJIKA, R . (1922) : Nekane edo
neskutzaren babesa . Zornotza : Jaungoiko-Zale'ren Irakorlea ; ERRAZTI, K . (1911) : "Gabon'go gotzon
bat", in E :zzkadi, 8 . zk ; 295-298 . ERRAZTI, K . (1911) : "Bakaldun aurreguna", in Eukadi, 8 . zk ; 463-
466 . ERRAZTI, K (1912) : "Neguko Loreak", in Euzkadi, 9 zk . ; 459-460