Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Jeltzaleak eta irakaskuntzaren arazoa Aranaren ondoren 351
"amua" erabiltzearen alde agertuko da, izan ere bere iritziz "diru laguntzaz (batez be)
erederazko ikastolak aldatu ta obetu leikezi 39 4
Ez genuke esango euskal naizionalistak irakaskuntza ofizialaren aldaketaz oso
baikor agertzen direnik -gogora ditzagun Eleizalderen hitzak : naizo menperatuetan
irakaskuntza ofiziala beti da nazio horien etsai- ; hala ere, eskola publikoak izan baditu
zirrikituak, eta horietaz baliatzea posible ikusiko dute jeltzaleek . Zalantzarik gabe, eskola
publikoen artean hain ikutezinak ez direnak -eskola "nazionalak" ez bezala- udal eskolak
izango dira eta, nahiz egoera politikoak egin daitekeena erabat baldintzatu, alde horretatik
antzemango du euskal nazionalismoak eragiteko modurik . Horrela, lorturiko botere
mailaren arabera, j eltzaleek udal eskoletan euskararen irakaskuntza sustatzeko ahaleginak
egingo dituzte, alde horretatik jokatuko duten paper dinamizatzailea -munduko muga
guztiekin noski- azpimarratu beharko genukeelarik . Egindakoaren gehiegizko
goraipamenik egin gabe ere, baina garaiko baldintzek edozein ahalegin nekeza bihurtzen
dutenaz jabeturik, horra hor, esate baterako zinegotzi jeltzaleei esker Bilboko udalean
lorturiko garaipentxoak 39' edota Bizkaiko diputazioan diputatu jeltzaleek irakaslegoaren
arloan eragiteko burutu salakerak` . Egia da -eta honetaz hitz egiteko aukera izango
dugu- euskal nazionalisten ustez benetako aldaketa ezin dena burutu lege esparruan
egoera aldatu ezean, baina errealitatea hain da gordina ezen urrats posibilistak eskatzen
baititu . Nazio menperatuak, etengabeko borrokaren bidez aipatu lege aldaketa lor dezake
-eta ahalegin guztiak horretara bideratu behar dira- baina jakin behar da ere egin
beharreko bide luze horretan, nahiz eta lortu nahi dena lortu, ze galdu ere badagoela :
"Mas por inevitable que sea la victoria al cabo de esta lucha
eficazmente sostenida por la nacionalidad, su consecución implica largos
años de labor y de espera. Ypuede suceder, que pa-alelanente al avance
hacia aquella victoria legislativa, se camine, en sentido opuesto, hacia la
extinción del idioma nacional, sobre la vía de las realidades, ó sea, que la
víspera de conseguirse la restitución integral del derecho á enseñar en la
lengua natural, la lengua natural haya prácticamente desapa•ecidoi
39 ' .
Hau da, etorkizunean gertatuko den edo gerta daitekeenaren zain egon gabe, ezin
dira gutxietsi indarrean dagoen legeak dituen zirrrikituak . Zentzu horretan, beti ere
irakaskuntza publikoaren alorrean, udal eskolak arma ezin hobeak izango dira, behar
bezela zuzenduak izanez gero, noski . Hainbat jeltzalek uste izango du, udalek -eta badago
3` BEALUSTEGIOGITIA, F . (1922) : "Euskerazko eskolak" : Op . cit . ; 114 .
39' DUNIXI (1918) : "Reparación", in Euzkadi, 1918/111/9 .
396 DUNIXI (1918) : "De vida . . ." : Op . cit .
397 DUNIXI (1918) : "La escuela y el euzkera . Lo que se puede hacer hoy mismo" in Euzkadi,
1918/V/15 .