Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Jeltzaleak eta irakaskuntzaren arazoa Aranaren ondoren 251
baizik . Hots, ez da bakarrik bere eskoletaz arduratuko, laikotzat hartzen den
irakaskuntzaren kontra ere egingo du ; Estatuak, bere aldetik,
"tiene . . . el deber de admitir 3, de amparar su intervención
[Elizarena, alegia] en la enseñanza de todos los establecimientos docentes,
no pernnitiendo ninguno de carácter laico,ni menos aquellos en que se da
una enseñanza contraria a la doctrina católica"' 6 .
Alde horretatik eragina izan badezake ere, azpimarratu behar da eskola laiko zein
eskola "neutroaren" (eskola ez konfesionala litzateke hau) aurkako borroka maila
ideologikoan emango dela . Ruiz-ek` argitzen digunez, Elizak bere egonezina eta kezka
agerian utziko ditu nahiz eta eskola mota hauen kopurua oso txikia izan, eta beraien
aurkako erasoa, Estatuaren hezkuntza arloko politikaren norabidea zein izan zitekeen
ikusirik, etorkizun "beldurgarriari" begira burutuko den erasoa dugu (zalantzarik gabe,
Puelles-ek 7S azpimarratzen duenez, Estatu frantsesak bizi duen giroak eta honek sortzen
duen beldurrak eragin nabarmena izango dute) . Hau nabarmena izanik Errestaurazioko
lehenego urteetan, esan daiteke ere-Yetanok eginiko lan sistematikoan oinarriturik- Eliza
ez dela ahulduko XX . mendeko lehenego bi hamarkadetan (gu aztertzen ari garen
epealdian, hain zuzen ere) ; are gehiago, gero aipatuko dugun burgesiarekin loturiko
zenbait arrazoi dela medio, irakaskuntza publiko sekularraren eredua ez da indarrez
gauzatuko eta, aldiz, indar klerikala -tarteka kolpe gogorrak jaso izan dituenik ukatu gabe
ere- gehiago finkatuko da" .
Beraz -berriro diogu-, beste ezertaz baino borroka ideologikoaz hitz egin
beharrean gaude, gordintasun maila izugarria izango duen gatazka edozein eran . Eta
borroka horren testuinguruan kokatu behar da egin eskola laiko zein neutroen arteko
identifikazioa . Elizak ez du bakarrik eskola laiko militanteen aurka joko -eskola hauek
erlijioarekiko jarrera erasotzailea erakus dezaketen neurrian- ; irakaskuntza
konfesionalaren kontra agertzen diren eskolen aurka ere, nahiz eta -jarrera neutrala
erakusten dutelarik-erlijioaren kontra jo ez. Erlijio arloko neutraltasuna laizismoarekin
nahastuko da eta, zentzu horretan, Elizak ez du eskola neutroarentzat lekurik ikusiko, ez
baitago, bere ustez, neutralki agertzeko aitzakiarik : balizko eskola neutroa, nahitanahiez,
76 1894an Tarragonan izandako "IV Congreso Católico Español" delakoan Alvarez del
Manzanoren hitzak ditugu hauek eta Yetanok bere lanean aipaturikoak (YETANO, A . : Op . cit . ; 34) .
i7 RUIZ, C . : Op . cit. ; 183 .
73 PUELLES, M . (1986) : Op . cit . ; 257 .
79 YETANO, A . : Op . cit . ; 13 . Esan behar da, nahiz eta Elizak irakaskuntzaren askatasuna
arriskuan ikusi, hau indarrean dagoela XX . mendearen hasieran oinarrizko irakaskuntzari dagokionez ;
bigarren irakaskuntzan nahiko mugatua da eta unibertsitate mailan ezin da usaitu ere (ikus GARCIA, V .
(1980) : La educación en la España del siglo XX. Madrid : Rialp ; 140-141 .