Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

328 Euskal Nazionalismoa eta Hezku naza (1895-1923)
maila izan dezan ezer gutxi egin ezezik, ahalegin guztiak egin izan direla edozein kultur
esparrutik alboratzeko eta analfabetoen erabilera arruntera baztertzeko ; zeregin honetan,
zalantzarik gabe, eskolak zeresanik izan eta badu, Euskal Herriko interes nazionalen
aurka jotzeaz gain ikuspegi pedagogikotik ere oker jokatuko baitu 291 .
Agian, dagoeneko ezaguna izanik ere, interesgarria litzateke eskola (hezkuntzasitemaren
egitura oro har) eta honek dituen ezaugarriak, euskal nazionalismoak gaiaren
inguruan egiten duen irakurketa pedagogikoarekin lotzea, nabarmena baita
(irakaslegoarekin gertatzen zen era berean), nahiz eta beste era bateko analisiak ez
baztertu, arrazoizko argudioak -ez politikoak soilik, alegia- erabiltzeko jeltzaleen
ahalegina . Ojarbide, bereziki analfabetismoaz kezkaturik agertzen zaigun jeltzalea -
ugariak dira gai honen inguruan idatzi artikuluak-, eskola "nazionalen" egoera
tamalgarriaz arituko da horretarako "alderdikeriaren" tentazioarengandik urrunduz eta,
besterik gabe, Estatu espainiarraren etsaiak edota "separatista" ez direnen argudioei
ohiartzuna emanez 292 . Estatua ez bada -eta berdin da non- eskola arloko beharrei egoki
erantzuteko gai, zer esan ezarri uniformizazioak Euskal Herriko egoera bereziaren gain
ekar dezakeen kalteaz . Ministeritzatik onartzen bada guztiz lotsagarria dena -"sonrojo
nacional" dira Irakaskuntza Publikoko Kontseilu buruaren hitzak-, esan eskola ofizialak,
analfabetismoaren arazoari aurre egin beharrean, Euskal Herrian arazoa areagotu egiten
duela esan behar da293 . Eta Euskal Herriak duen analfabetismoaren zama bat da :
oinarrizko irakaskuntzaren egoera penagarria eskola ofiziala Estatuaren kontrolpean
dagoelako, alde horretatik izan ditzakeen asmoak porrot egiten dutelarik29; .
Belaustegigoitiak ere, beste batzuen artean, abertzaletasunak nagusi duen bonoka
azpimarratzen duen neurri berean, gaisotasun hori nabarmenduko du erantzunkizun
guztia Estatuari leporatuz 295 . Jasangaitza den egoera honek hitz gogorrak erabiltzera
bultzatzen du zenbait jeltzale ; eskolak -Estatuaren tirania dela eta- borrero lanak beteko
lituzke296 , izan ere zentzugabekeria hutsa den gaztelaniazko irakaskuntzak arazo
konpoezina sortuko baitu : nola irakatsi euskaraz besterik ez dakien haur bati? ; eskolak
1923/VIII/31 .
291 R.K . (1921) : "Problemas Nacionales . El euzkera en las escuelas", in Euzkadi, 1921/11118 .
29 2 OJARBIDE, J .M . (1923) : "¡Cuando ellos lo dicen . . .! Las escuelas nacionales", in Euzkadi,
293 OJARBIDE, J .M . (1923) : "Analfabetismo vasco . Ni escuelas, ni maestros", in Euzkadi,
1923/1/23 .
1923/11/10 .
294 OJARBIDE, J .M . (1923) : "Analfabetismo vasco . Causas del analfabetismo", in Euzkadi,
295 BELAUSTEGIGOITIA, F . (1918) : "Las leyes . . ." : Op . cit . ; 1918/VIII/19 .
2 96 DUNIXI (1918) : "La deseuskerización del niño", in Euzkadi, 1918/IV/16 .