Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Hezkuntza-sistema nazionalen sorrera 5 5
abiapuntutzat, helburua hiritarrak egitea izango delarik . Bestalde, aipatu berria
dugunarekin zuzenean loturik dagoen uniformitatearen gaia ere "Informe"aren ezaugarri
nagusienetarikoa dugu :
"Que el plan de la enseñanza pública sea uniforme en todos los
estudios, la razón lo dicta, la utilidad lo aconseja, y la Constitución, de
acuerdo con ambas, indispensablemente lo prescribe . . .
Debe ser una doctrina en nuestras escuelas, y unos los métodos de
su enseñanza, á que es consiguiente que sea también una lengua en que se
enseñe, y que esta sea la lengua castellana" .
Horretaz gain, eta gehiegi luzatu gabe, irakaskuntza hiru mailetan egituratzen da,
oinarrizkoa hiritar "espainiar" guztientzat pentsatua izango delarik . Estatuak lehentasuna
eskaini beharko lioke oinarrizko irakaskuntzari, hau nazioaren etorkizunaren giltza baita .
Zentzu horretan, hiritar eskubideak eskuratu ahal izateko jadanik Konstituzioak ezartzen
zuen (gaztelaniaz) irakurtzen eta idazten jakin beharra nabarmenduko genuke", baita
katixima politikoen G° presentzia ere . Ez du garrantzi gutxiagorik, bestalde, hezkuntzasistemaren
administrazioa "Dirección General de Estudios" delakoaren ardurapean uzteak,
hain zuzen uniformitatea ziurtatzeko, edota irakaslegoa kontrolpean izateko oposaketa
sistema eta "orden de rigurosa censura" ezinbestekotzat jotzea (unibertsitateko
irakaslegoari dagokionez, oposaketak Madrid-en izango lirateke beti) . Zalantzarik gabe
hezkuntzaren alorrean ideario liberalaren formulaziorik hoberena dugu hau eta hezkuntzasistema
nazionalaren eraikuntzaren nolabaiteko proiektua dela esango genuke . Baina
Quintanaren ereduan soilik inplizituki agertzen den hezkuntza nazionalaren elementua
guztiz esplizituki jasoko du "Informe"an oinarritu hezkuntza arautzeko lehenengo dekretu
proiektuak" . Hala, honen lehenengo tituluan -irakaskuntza publikoaren oinarri orokorrei
buruzkoan, hain zuzen- Gobernuaren autoritatea nabarmentzen da :
" . . . para hacer observar las reglas de buena policía, . . ., y para
impedir que se enseñen máximas contrarias . . . á los principios sancionados
en la Constitución política de la Monarquía" e'- .
58 Ibid . ; 382 . (kurtsiba geurea) .
'9 Kontituzioak (25 . art .) neurri hau 1830an indarrean jartzeko asmoa agertu zuen .
G0 Katixima politikoei buruz ikus CAPITÁN, A . (1991) : "Los catecismos políticos en los inicios
del siglo XIX español : un intento de formación política y social del pueblo", in PUELLES, M . de ;
OSSENBACH, G . : Op . cit . ; 437-449 .
61 Proyecto de decreto para el arreglo general de la enseñanza pública, de 7 de marzo de 1814,
in M .E .C . (1985) : Historia de la Educación enEspaña II. De las Corles de Cádiz a la Revolución de
1868. Madrid : ServicioEditorial del Ministerio de Educación y Ciencia ; 377-396 .
62 Ibid . ; 6 . art . ; 377-378 (kurtsiba geurea) .