Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

70 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
Hezkuntza arloari dagokionez, 1857ko lege honekin has gintezke nazionala den
hezkuntza-sistemaz hitz egiten, eta alde horretatik orain arte izaera nazionalarena gobernu
eta administrazio liberala garatzeko nahiari lotu dakiokeena besterik ez dela izan esango
genuke . Era berean hezkuntza-sistema nazionalaren eraikitze prozesua Estatu-Nazioa
eraikitzearenean ulertu behar dela esango genuke, azkeneko honen ardatz
nagusienetarikoa den heinean . Izan ere- eta horregatik haurdunaldiaz ari ginen orain
bertan-, esan daiteke, Cossio-rekin 12 ' batera, irakaskuntzaren antolaketa berriari hasera
eman baino, lege hau -baita 1859ko bere araudia ere-, XIX . mendearen lehenengo
erdialdean egindakoaren ondorioa dela, hezkuntza-sistema eraikitzeko ahaleginak eta
esperientziak koherentzia eta kohesioa duen egitura osoan biltzen dituelarik 12'- . Izan ere
maila guztietako izugarrizko nahaspila dago eta irakaskuntzaren gaiaren inguruko legediak
eszenatoki kaotikoaren erdian jartzen du orduko hezkuntza-sistema . Ruiz Bemo-k 123
dioskunez irakaskuntzaren antolaketaren ikuspegi orokorra premizakoa zen, baita
hutsuneak eta kontraesanak gainditzeko administrazio mailako ahalegina ere . Moyano
legeak helburu horiek burutuko ditu eta bere ekarpenen artean, zalantzarik gabe,
administrazio-egitura bikainaren ekarpena azpimarratu beharko litzateke .
Espainian lehenengoa, eta hain bizitza luzekoa, izan den 1857ko irakaskuntzari
buruzko lege honen azterketa zehatza interesgarria izan daitekeelakona gaude . Mendearen
lehenego erdialdean gertaturikoaren azalpen azkarra egin badugu, berrogeita hamar
urteetako zipriztinak, oraingo honetan pena merezi duela uste duguhurbilpen
sistematikoagoa egitea . Beraz, egituratzen ari den sistemaren zutabe nagusiei banan banan
helduko diegu, horiek baitira gure eritziz edonolako alternatiba edo jarrera kritikok (euskal
nazionalismoarena adibidez) egin beharreko -hori pentsa zitekeen behintzat- analisiaren
ardatzak, nahiz dagoen hezkuntza-sistemaren barruan jokatzeko (lor zitezkeen kontrol
aukerak direla medio), nahiz bultza zitekeen eraldaketaren bila joateko, edota beste
hezkuntza-sistema bat eraikitzeko ere .
121 COSSIO, M .B . : Op . cit . ; 30-31 .
122 Hemen aipatu ditugun horietaz gain, honako hauek ere ez genituzke gutxietsiko : 1838ko
Somoruelos-en proiektua, 184leko Infanterena edota 1855eko Alonso Martínez-en proiektua, batzuk
aipatzearren (Ikus PUELLES, M . (1986) : Op . cit. ; VIÑAO, A . : Op . cit .) . Adibidez, ikus ahal izateko ze
neurritaraino den garrantzitsua hezkuntza-sistema ikuspegi nazionaletik, interesgarriak dira Puelles-ek
jasotzen dituen Alonso Martinez-en proiektuko hitz hauek : "No son caros los sacrificios para que llegue
el feliz día en que la instrucción nacional, generalizada entre todas las clases, sea un nuevo vínculo de
talión y amor entre los que componen la gran familia española" (PUELLES, M . (1986) : Op . cit . ; 142 .) .
123 RUIZ BERRIO, J . (1988) : "Constitucionalismo y educación . . ." : Op . cit . ; 144 .