Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Jeltzaleak eta irakaskuntzaren arazoa Araiarei ondoren 339
abertzale erdelduna" sortzeko arrizkuaz jabetuko delarik 3 ' 3 ; alde horretatik gaztediak
aparteko froga eskainiko luke : hauteskundeetan eta aparteko lana burutzen dute euren
abertzaletasuna erakutsiz, baina ikasle gisa ez "dabe erakusten abertzaletasun andiriki 3S4 .
Dena den, gai honen inguruan, badirudi mugimendu jeltzalearen baitan kezka dela
nagusi eta, heziketa nazional horren barruan euskarak jokatu beharreko funtsezko papera
dela eta, behar bezalako formazioa eskeintzerik ba ote dagoenentz beldurra sortzen
duenik ez dago ukatzerik"' Zentzu horretan egiteke dagoen lana ez da edonolako izango
jeltzale asko eta askok aitortuko duen bezala ; alde horretatik, adibidez, irakaskuntzarako
oinarrizko testuliburugintzari dagokionez, Belaustegigoitiak 35G garbi asko azalduko
duenez, euskarak bizi duen hutsune ikaragarria aipagarrienetarikoa litzatekeelarik .
Halere, eragozpenak ezkutatu gabe eta egitekoa guztiz neketsua izango dela jakinda ere,
esate baterako Landetak3` dioenaren arabera, euskal nazioak duen gaitza sendatu
beharrean dago heziketa nazionala eraikiz, "esparciendo a manos llenas enseñanzas de
patriotismo", izan ere -zientziak ez bezala- heziketak bai baitu aberririk, egi honi
erantzun ezean egin daitekeen guztia kaltegarria suertatuko delarik eta, Eleizaldek`
esango duen moduan, Euskal Herriko gainbehera politiko zein kulturalaren arrazoi
nagusia den irakaskuntzaren arazoak, eta honekin batera euskal nazioak-eta horretarako
Estatuaren falta ezin da aitzakitzat hartu-, amaiera onik izango ez duelarik . Hitz batean
esanda, euskara ardatz nagusi gisa izango duen heziketa nazionala, gaurdaino eratu ez
den euskal eskolan izango lukeena bere marko egokia . Baina, hitzen "magiak" edota
liluragarritasunak sor dezaketen era bateko edo besteko irudikeriarengandik urruntzeko
asmoz, jar ditzagun gauzak bere lekuan .
Heziketa nazionala euskal nazioaren bizi iraupenerako funtsezkotzat joko da
euskal nazionalismoaren barruan , baina hemendik ezin da, berez, "fantasia" politikorik
ondorioztatu (horregatik, hain zuzen ere, iruditu zaigu egokia oraintxe bertan Estatuari
buruzko aipamen labur hori egitea) . Alde horretatik, adibide bat baino gehiago izan arren
-Eleizalde, Belaustegigoitia edota Aranzadi bera nabarmen genitzake-, jeltzaleen artean
353 BUSTINZA, E . (1984) : "Aurrerantza ala . . ." (1915/V11112), in Geuk edo . . . : Op . cit. ; 116-118 .
Edo beste artikulu batetan dioenez, abertzale asko baina euskara galtzaile ("Abertzale asko ta euskerea",
in Ibidem ; 214-215) .
Ibidem ; 170 .
354 BUSTINZA, E . (1984) : "Bizkai Diputaziñoaren euskal ikastolan azterketak" (1917/V/21), in
' 5 ' " Escuelas vascas", in Euzkadi, 1913/X/11 .
3` BELAUSTEGIGOITIA, F . (1909) : Por la Lengua Nacional . . . : Op . cit . ; 17-18 .
3" LANDETA, E . (1919) : "Estado actual . . ." : Op . cit . ; 893-901 .
"S ELEIZALDE, L . (1919) : "El problema de la enseñanza . . ." : Op . cit . ; 868 .