Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

212 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
joko duen irakaslego erdeldunari ordaintzea? ; bidezkoena, logikoena
("arrazionaltasunaren" argudioa), euskal agintariek egin beharrekoa, beste hau litzateke :
legeak agintzen duen moduan irakaslegoari ordainduko zaio ; ordainaren ordainetan
irakaslego hori euskalduna izatea eskatuko dugu, izan ere geure hiritarren aurrean
erantzunkizuna dugu eta ez litzateke zentzuzkoa izango euskalduna den populazioaren
kalte iturria izatea, bere formazioa kolokan jarriko baitugu hain oinarrizkoa den printzipio
pedagogikoaren aurrean begiak isten baditugu .
Antzeko arrazoiak agertuko zaizkigu behin eta berriro Euskalduna-ko
orrialdeetan . Edozein lekutako agintariak euren herriaren etorkizunaz arduratzen dira,
etorkizun horren barruan funtsezkoenetariko alde bat gazteriaren heziketa delarik ; edozein
tokitako agintariek hiritarraren formazioa oinarrizko helburutzat dute . Zer da bada hau
baino gauza naturalagorik?, nola ez jarri oinarrizko irakaskuntza edozein herriko
funtsezko lehentasunen artean? . Hau horrela izanik, edozein herritako irakaslegoak
herriarekin identifikaturik egon behar du eta bere iharduera profesionalean identifikazio
hori isladatu beharrean dago : hizkuntza, ohiturak, historia, geografia, . . . Ondorio "logiko"
gisa esan beharko da tokian tokiko irakasleak behar direla . Eta zer da Euskal Herrian
gertatzen dena? . Irakasle gehientxonak gaztelauak dira (gaztelauak eta ez espainiarrak ;
adierazgarria gure ustez), ez dute euskara ezagutzen eta egoera honek ondorio
kaltegarriak sortzen ditu formazio mailan, ez dute Euskaria ezagutzen eta hau beraientzat
nortasunezko aurpegirik gabeko beste lur puxka bat besterik ez da, jakin ere ez dakite
zeintzuk diren Euskariak dituen nahiak eta beharrak, etab . Orduan, logika honen hariari
jarraituz, Euskal Herriak bertako irakasleak behar dituenez -mundu guztian erabiltzen den
zentzuzko arrazoia kasu honetara egokituz- eta kultur intelektualaren zutabea oinarrizko
irakaskuntza denez, Euskal Herriko agintariek arazo honetaz arduratu beharko lukete 33
Desentralizazioarena, beraz, aukera politikoa baino, "edozeinek" ikus dezakeen arazoari
erantzuteko bide egokia litzateke . Uniformizazioak, berriro diogu, gai ez diren irakasle
batzuen aurrean jartzen gaitu, ez dago euskaraz ez dakiten irakasleen eta ikasle
euskaldunen artean zentzurik ez duen harreman ustela konponduko duen baliabide
pedagogikorik, eta
"Dentro de uniformismo que irapera en las leyes vigentes, es
imposible corregir el defecto de suma importancia que aludimos, y por esta
razón se hace indispensable estudiar la manera de que la enseñanza
primera en la escuelas de Euskalerría reunan las condiciones necesarias
para que pueda ser aprovechada con el fruto debido, y para que este fin se
realice deben poner todo su empeño los encargados de la dirección del
país, cotizo son, en primer término las Diputaciones, y en segundo los
Ayuntanientos "34
33 "Males de Euskaria . Enseñanza en las escuelas . . ." : Op . cit .
34 "Las escuelas de Euskalerría" : Op . cit.