Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

72 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
bizkortze) garbi asko adierazten du Estatuak gizartearen modernotze prozesuari heldu nahi
diola, eta honen barruan, beste arlo batzurekin batera (nekazaritza, industria, merkataritza,
. . .) hezkuntzak funtsezko papera bete behar izango duela " s (bide batez, gogora dezagun
ere, Gellner-en ereduari jarraituz''- , eta testuinguru honetan hezkuntzaren garrantzia
nabarmenduz, modernotze prozesu horretan Estatuaren Estatu-Nazio gisako
konfigurazioa, honek dituen ondorioekin: alfabetatzea, kultur homogeneitatea,
zentralizazio politikoa, etab .) .
"Ministerio de Fomento"-ri dagokiona izango da, hain zuzen, Moyano legearen
administrazio orokorrari buruzko ataleko lehenengo artikulua (legearen 243 . art .) . Honek
irakaskuntzako goreneko gobernua -maila guztietan- ministeritza horren buruaren esku
uzten du, eta bere agindu pean Zuzendari Orokorra izango du, zeinak irakaskuntzaren
administrazio zentralaren ardura izango duen (244 . art) . Bestalde, administrazio
orokorraren barruan ere, legeak atal osoa eskaintzen dio orain "Real Consejo de
Instrucción Pública" izena izango duen erakundeari (245/258 . art .), legeari esker orain arte
izan ez duen egonkortasuna ziurtatzen zaiolarik . Aholkularitza funtzioak beteko dituen
kontseilu honen eraketak erakusten du Estatuak Elizarekin izandako -eta dituen- tentsioek
eragina izan dutela kontzesioak egiteko orduan, baina lehenengoak botere harien kontrola
ziurtatuko du gatazkaren arriskua ekiditzen duen neurri berean . Noski, kontzesio joku
horrek, ondo dakigunez, ez du eskola arloko gerraren amaierarik ekarriko, baina
Estatuaren posizioa geroz eta sendoagoa dela antzeman daiteke eta berak kontrolaturiko
hezkuntza-egitura sortzeko erabakiak ez duela itzulbiderik` .
Goreneko administrazioa behin finkatuz gero, egituratze prozesuak toldan tokiko
administrazio maila joko du . Lehenik eta behin, lurraldearen banaketari dagozkion
artikuluek zentrutik eraikitzen den eraikuntzaren berri emango digute . Jadanik 1845ean
Frantziatik inportaturik eta indarren zegoen 131 unibertsitate-barrutien banaketa
128 Diogunaren arrazoia emango digute, aipatu mugimendua justifikatzeko, garai honetako
gobernuaren iraskaskuntzari buruzko hitz hauek : "el primer elemento del desarrollo de los interes
materiales, de tal manera que la agricultura, la industria y el comercio marchan siempre al compás de
la educación de los pueblos" (GUAITA, A . : Op . cit . ; 65) . Ez da kasualitatea, bestalde, irakakuntza
"Fomento"-ren barruan izatea 1900ean "Instrucción y Bellas Artes" izeneko ministeritzaren ardurapean
egon arte .
129 Ikus Nazioaren teoriak eta hezkuntza izeneko atala .
Iso Alde batetik, esan dugun legez, erakunde horrek aholkuak eman ditzake bakarrik ("El
Gobierno oirá al Consejo") -arlo askotan izan arren-, baina, bestalde -badaezpada ere-, kontseiluko kide
askoren kontrola ziurtatuko du, berak hartuko baitu kopuru handia izendatzeko ardura .
131 1852an zertxobait aldatuko bazen ere (irakaskuntzaren ardura "Gracia y Justicia"-ren esku
zegoen garaian), berriro 1855ean lehen bezala geratuko zen . Adibide honek ere "Fomento"-k izandako
garrantziaren berri ematen ditu .