Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Jeltzaleak eta irakaskuntzm•en arazoa Armaren ondoren 369
Ikus daitekeenez, orain arte erabilitako informazio iturri gehienak XX . mendearen
bigarren hamarkadakoak dira . Honek ez du esan nahi autonomiaren aldeko diskurtsoa
bena denik euskal nazionalismoaren baitan ; jakina denez, aurretik ere ez dira falta izan
jeltzaleek begi onez ikusiriko saiakerak eta, alde horretatik, 1906an "Ley de
Jurisdicciones" delakoaren ezatabaida dela eta, prentsa nazionalistan autonomiaren
aldeko adierazpenak ugariak izango dira 455 . Estornesek dioenaren arabera, 1904/1907
urteetakoak ditugu autonomiaren aldeko ahaleginik garrantzitsuenetarikoak, baina
nabarmena da arrazoi ekonomiko eta administratiboek -askatasun fiskala eta
administratiboa, bi hitzetan esanda- bultzaturikoak izatea, eta arrazoi horiek,
homogeneitate politiko ezaz gain, eragotziko dutela -aldaketa instituzionalak, alde
horretatik zegoen autonomia apurra zela eta, sor zitzakeen kalteen beldur- proiektuaren
arrakasta4 '6 . Estornesekberak adieraziko duenez, garai honetan "Liga Foral Autonomista"
delakoaren sorrera (1904) autonomiaren aldeko giroaren ben emango digun gertakari
garrantzitsua izanik ere, 1907 euskal autonomismoa "vía inuerta"-n sartuko da 4 " .
Baina, zalantzarik gabe, gure garaiari dagokionez, 1917-1919 urteetakoa dugu
autonomiaren aldeko ahaleginik garrantzitsuena, euskal nazionalismoaren partehartzea
(hemen bai nabarmenki, lehen ez zuen indar politikoa baitu) erreferentzia uka ezina
izango delarik. Dena den, Real-ek dioen legez, proiektu moderatu eta posibilistaz hitz
egin behar da -"no rompía el status quo nacido de la ley de 1876y . . . no iba más allá de
una ampliación de la autonomía que el Pais Vasco ya disfrutaba" 458 dio- eta jeltzaleei
dagokienez deigarria da -ez orain bakarrik, baina orain oso argi adierazten dela esango
genuke- programa politiko zehatzaren falta, bere planteamenuuak oso oinarrizkoak
izango direlarik 459 . Hezkuntzaren arazoari dagokionez zer esanik ez ; bere sorreratik
nacionalidad vasca. El Autonomismo de Eusko-Ikaskuntza (1918-1931) . Donostia : Eusko Ikaskuntza ;
527 .
4" Ikus LOPEZ de JUAN, J .M . ; ARANA, S . ; Mz. LAORDEN, E : Op . cit .
456 ESTORNES, I . (1984) : "Génesis del Estatuto . . ." : Op . cit . ; 93 .
4" ESTORNES, I . (1990) : La construcción . . . : Op . cit . ; 70-91
ass REAL J . (1991) : Partidos, elecciones . . . : Op . cit . ; 55 .
as9 Corcueraren ustez ezin da izaera nazionalista garbia duen programa batetaz ere hitz egin
(CORCUERA, J . (1983) : 'Perspectiva del Nacionalismo Vasco . Integración y asimilación", in Revista
Internacional de Sociología, 45 . zk . ; 59 . Adibide adierazgarri bat azpimarratzearren, ikusi besterik ez
dago hauteskundeak irabazi ondoren zein eta nolakoa den Sotak aurkeztu "discurso programa" :
irakaskuntza elebidunaren helburuari erantzun nahiean, irakaskuntza-askatasunaren printzipioan
oinarrituko da, bereziki pedagogikoa den arazoaren konponbidea bilatu nahiean, gure ustez bere
adierazpenei nolabaiteko eduki nazionalistarik antzematea gehegi bilatu nahi izatea litzatekeelarik -gero
aipatuko dugun unibertsitatearen gaia izan ezik, nahiz hemen ere ikuspegi nazionala zalantzan jartzeko
moduko izan ("Constitución de la Diputación bizkaina", in Euzkadi, 1917/V/5) . Esan beharrik ez dago