Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

306 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
Estatua bera ere ez dela arriskuaz jabetzen eta gogoratu behar izango diote, euskal
nazionalismoak suposatzen duen arriskuaren aurrean, irakasleak direla nazioa -Espainia,
eta ez besterik (nazioa ez den euskal nazionalisten nazio hori ere ez)- ezagutarazten eta
maitatzen irakasteko ardura dutenak, hori baita -ezagutzea eta maitatzea- aberriari tinko
eusteko funtsezko oinarria . Hiritarrek Espainia euren aberri gisa izan eta sentitu behar
dute, baina hau posible egingo duten bakarrak irakasleak dira, eurena baita, finean,
haurtzaroaren kontrol zuzena derrigorrez egin beharreko eskolaren ibilbidean Funtsean
bi dira mahai gainean ditugun arazaoak -arazo eusikal nazionalismoaren ikuspegitik,
noski-, baina era berean, agerian geratzen denez, irakaslegoak bilatu nahi duena ere -
batek salatu eta besteak aldarrikatu, hori da kontua- : euskal erakundeak ahultzea
politikoki -eta aldi berean Estatua indartzea- alde batetik, eta nazioa -nazioa
bakoitzarentzat zein den kontutan harturik- eskolaren aldarean jartzea .
Irakaslego elakarteen beligerantzia, jeltzaleekiko zein hauek defentaduriko
planteamendu politikoekiko beligerantzia, agerian geratuko da, eta hortaz jabetzeko ez
da aparteko ahaleginik egin beharko ; behin eta berriro euskal nazionalistek salatuko
dutena ezezik beraien ahotsa entzutea nahikoa litzateke : "el partido llamado nacionalista
o Vizcaitarra . . .es el nombre con el que eufóricamente se encubre una tendencia malsana
y perniciosa, . . . . para los supremos intereses de la Patria' 220 . Hots, aberriaren -
Espainiaren- goreneko interesen izenean, jeltzaleen eskutik datorren edozer da
kaltegarria, hezkuntza arloko planteamenduak barne . Ez dira irakasle abertzaleak (euskal
abertzaleak, esan nahi dugu) faltako eta, neurri batean bederen, egoera honek euskal
nazionalisoaren nolabaiteko arrakastaz ohartarazteko baliogarria izan daiteke (horra hor
irakasle batzuen jokabide "militantea" euren eskoletan Ami Vasco ikasleen artean
banatzen dutenean), baina bakan batzuk besterik ez ditugu aurkituko .
Ezagutzen ditugu jeltzaleek "separatismoaren" mamua dela eta irakaslegoa
baretzeko burutu ahaleginak -irakasleen eskuetan arma bilakatzen dena, hain zuzen ere-,
baina edozein eran ezin da esan bere beligerantzia leuntzeko nahiak emaitza onik
ezagutuko duenik . Izan ere -eta hau jeltzaleek egindako irakaslegoaren sailkapena daaurrez-aurre
aurkituko dugun egoera ezin da, euskal nazionalisten ustez, ilunagoa izan .
Egia da, bertakoak izateaz gain -izan ere, oinarrizko baldintza izan arren, bertakoa izatea
ez litzateke nahikoa izango- abertzaleak diren irakasleak egon badaude, eta hauen lana
guztiz txalogarria izanik ere, ezin da esan horiengandik eragin apartekorik antzeman
daitekeenik, irakasle abertzalea arrotza baita eskolan . Gehienak kanpotarrak dira -berez
kaltegarria- eta "para esos van enderezadas nuestras censuras, tanto más acres cuanto
más se esfuerzan en salir al paso, sistemáticaniente, á los justos derechos del Pais" 221 .
220 Dávilak jasotako Bizkaiko "Asociación de Maestros" delakoaren hitzak ditugu hauek
(DAVILA, P . (1993): Op. cit. ; 86-87) .
72 ' "ABENDANO" (1917) : "Los maestros, el pais y nosotros", in Euzkadi. 1917/XII/11 .