Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

336 Euskal Nazionalŕs,noa eta Hezkuntza (1895-1923)
beharrezkoa da336 . Alde horretatik esan behar da euskal nazionalismoak aipatu heziketa
nazionalaren oinarri zehatza nabarmenduko duela : ez dago hizkuntzan oinarritzen ez den
heziketa nazionalik, hizkuntza baita -heziketarekin batera-, errealitate politikoen gainetik,
nazioaren loraldia eta garapena ziurta dezakeen funtsa 337 . Sarri askotan jeltzaleek, ez
bakarrik nazioaren ezaugarririk garrantzitsuenetariko gisa, hizkuntzaren balio askatzailea
azpimarratuko dute ; menpekotasun egoera gainditzeko euskara hartu behar dela
abiapuntu nagusitzat diote` . Hau bizitzaren arlo guztietan gertatu beharreko zerbait
bada, zeresanik ez bere etsairik nagusienetarikoa den eskolari buruz . Elezialdek dioenez,
poeta baten hitzak erabiliz, bere hizkuntzari eusten dion herriak bere kateak apurtuko
dituen mailua du, bere askatasunaren giltza, eta euskaldunek, jeltzaleak direnak bereziki,
dute hitza` . Hala, Euskal Herriko belaunaldi berriak Estatuko beste lurraldeetako
belaunaldi berriengandik bereiztea nahi izanez gero, eskola -euskararen eta euskaldunen
nortasunaren galera bultzatu duen tresnarik eraginkorrena- "puede y debe ser el elemetnto
principal de regeneración vasca " 0 , heziketa nazionala oinarritzat duen eskola aberriaren
salbaziorako guztiz baita beharrezkoa 31 ' .
Laburbilduz, esango genuke, irakaskuntzari buruz gehien diharduten jeltzaleen
iritziz, ezin dela euskara kontutan hartuko ez duen inolako euskal heziketa nazionalaz hitz
egin . Euskarak bizirik iraun ez balu, dagoeneko ez legoke euskal naziorik eta, edozein
eran, arrisku hori hor dago denbora laburrean gauzatuko den asimilazioak bere nortasuna
ezertan utziko duelarik ; herriek bizi ahal izateko bere hizkuntza behar dute, eta
hizkuntzaren ahultasunak arima nazionalaren inbasio zein aldaketari irekitzen dizkio
ateak ; egia da euskal nazionalismoak -hala ikusten dute euren burua jeltzaleek- Euskal
Herriko kontzientzia koletiboa astindu duena eta, alde horretatik, itzulbiderik izango ez
lukeen heriotzari aurre egin zaiona, baina erreakzio onuragarri horrek ez du baliorik
izango, ondoren nazioaren oinarri nagusiari, hizkuntzari alegia, eusten ez bazaio,
hizkuntz eta kultur arrotzek desnazionalizatzearen ibilbidean ez dute atsedenik hartzen
eta"' . Ildo horetatik, diskurtso mailan bederen, nolabaiteko aldaketa egon badagoela uste
dugu, behintzat, oraintxe bertan esan dugunez, irakaskuntzaren inguruan dabiltzan
jeltzaleen aldetik .
336 X (1915) : "Los niños . . ." :Op . cit .
337 L .E .A. (1915) : "Escuelas Vascas", in Euzkadi, 1915/IV/17 .
J38 DUNIXI (1914) : "Hacia la vida nacional . Asesinos del euzkera", in Euzkadi, 1914/X/12 .
19 ELEIZALDE, L . (1916) : "El idioma Vasco", in Euzkadi, 1916/11/6 .
340 MANTEROLA, V . (1916) : Op . cit .
341 "Escuelas Vascas", in Euzkadi, 1917/1X/25 .
342 DUNIXI (1918) : "¿Qué hacemos . . ." : Op . cit.