Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

302 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
"El Estado, siempre magnánimo, les reconoce gustoso el puesto en
ese escalafón pero les niega los cuartos adherentes al puesto . Los Jefes de
Sección insisten nuevamente por los cuartos, pero, al fin, le dicen al
Estado que si él no les paga, por lo menos obligue á que les pague á las
Diputaciones Vascongadas" 212 .
Hain erraza da, izan ere, besteen diruaren kontura eskuzabal agertzea . Eta hau da,
euskal nazionalismoaren aldetik salatuko den egoera, batipat irakaslegoaren arazoari
dagokionez . Eta "Gibraltar del Norte" omen den Nafarroak ere Euskal Herriko beste
gainontzeko lurraldeek jasan beharrekoa irentsi behar izango du, Euzkadi-k213 salatzen
duenez. Nafarroak ordaindu beharreko guztiak ordaintzen ditu Estatuak bere aurpegi
lotsagarria agerian uzten duen bitartean, emandako hitzari heldu gabe . Euskal
nazionalismoaren ustez iraingarria (poltsikorako ere) den beste adibide baten aurrean
aurkituko ginateke . Nafarroak, marko legalak dioenaren arabera, diru kopuru bat
ordaindu beharko luke -eta hala ordaintzen du- ; baina ez hori bakarrik : gainera,
Estatuaren ezintasuna dela eta, azkeneko honi zegokiona ere pagatuko du, besteak beste,
irakaslegoa kaltetua izan ez dadin. Estatuak itzuli beharreko dirua ez du itzuliko gastuak
areagotzen ariko diren bitartean . Eta zein izanda "ordaina" : gero eta analfabeto gehiago,
behin behineko irakasle kopuru handia eta irakasleek "toman nuestras escuelas como
pasadizo que conduce á otras del resto de España" ; Nafarroak irakaskuntza egoera
penagarrian ikusten duen bitartean, "se robustece con nuestro dinero la caja de derechos
pasivos del mnagisterio" .
Ikus daitekeenez, behin eta berriro azpimarratu dugun leloaren errepikapen hutsa
litzateke hau, herrialde honetan gertatzen dena funtsean beste euskal herrialdeetan
gertatzen denarekin alderatu daitekeelarik . Egoera -eta honekin amaituko genuke ataltxo
hau- ezin daiteke gogorragoa izan; hil ala biziko arazo honen inguruan eta "raza de los
mendigos de ministerio" dela eta, Estatuak ezarri irakaslegoak suposatzen duen zamari
aurre egin behar dio Euskal Herriak (zama pedagogikoa zein ekonomikoa), kalte iturria
den irakaslegoa ordaindu behar, onartezina den oreka falta nabarmenaren testuinguruan
-Estatuak jaso bai, eta eman ez-, bere konpromezuak betetzeko gai ez den Estatuaren
kaudimengabearen erruz . Hitz batean esanda, jeltzaleen ustez, Euskal Heinak nahi eta
behar ez duen Estatuaren irakaslego korpusa ordaintzen ari zaio korpus hori eraiki eta
212 LANDETA, E . (1915) : "Cómo se llama esta figura", in La Tarde, 1915/X/1 .
213 USECHI, F . (1918) : "La enseñanza en el Pais Vasco . El Estado, insolvente ; y Nabarra,
burlada", in Euzkadi, 1918/1/8 (Euzkadi-k Usechi diputatu foralak Diario de Noticias-en idatzitako
artikulua argitaratuko du esaten den horretaz gain, hemen "bizkaitarren" alderdikeriarik ez dagolea
jokuan adierazteko .
214 "DUNIXI" (1918) : "De vida ó muerte", in Euzkadi, 1918/111725 .