Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Lehenengo euskal nazionalismoa 185
- Lo ignoro ; tal vez sea el de tener sin gasto suyo personas que le
secunden transformando el carácter de los navarros .
- ¿Y en qué derecho se escuda el Gobierno para cometer semejantes
arbitrariedades? .
- Ya nos lo tiene dicho; en el derecho del número, en el de la fuerza .
- Pues si el Gobierno ha roto la ley del 41, Navarra puede dar por
rescindida esa Ley y tendrá derecho a gozar de los Fueros consignados en
el Pacto de 1512 .
- Bien dice V . ; y revivirán nuestras Cortes, tendremos Tribunales de
Justicia propios, serán nuestros los rendimientos de las aduanas y del
estanco del tabaco, nombraremos Maestros amantes de Navarra, no
daremos quintas ni contribuciones . . ."` .
Honez gero ezagunak ditugun argudioak antzeman daitezke testu honetan eta
esandakoa ez errepikatzearren, bat da gure ustez azpimarratu beharko litzatekeen mezua,
Aranaren planteamendu orokorrarekin bat datorrena, alegia (interesgarria da edozein eran,
ikustea Arana ez dela -horra hor ere Campion eta Azkueren adibideak- ozeano zabaleko
ugarte bakarra) : aberria maite duen irakaslegoa aberrian eta aberritik aukeratu beharreko
irakaslegoa da . Esan beharrik ez dago hau Aranak erabiltzen dituen parametroetara
egokituriko baieztapena dela, azken finean, kasu zehatz honetan, Olorizen "Cartilla" bere
ikuspegi politikora ondo egokitu baitzaio (gero ikusiko dugu adostasun maila ez dela
erabatekoa) . Eta aberria, aberrian eta aberritik diogu Aranak abertzalea den irakaslea nahi
baitu, eta abertzalea edozerren gainetik . Noski, berak buruan dituen euskal eskolek
baldintza zehatz batzuk beteko lituzkeen irakaslearen eredua eskatuko lukete ezinbestean .
Laburbilduz, irakasle hau, alde batetik, jada ondo ezagutzen ditugun zioak direla medio,
ezin daiteke, inondik inora, espainiarra izan -herriko semea (arrotza ez dena, beraz) behar
du izan- ; bestalde -euskaraz burutu beharreko irakaskuntza iharduerak hala eskatuko lukeirakasle
euskaldunarena da Aranak eredu gisa planteaturiko irudia ; azkenik -irakatsi
beharreko gaiak direla eta- "historia patria", etab ., ondo ezagutzen duen pertsona behar
luke izan, hots, aberriaren pizkundera zuzenduriko lana egoki burutuko lukeen pertsona
jantzia .
Hala ere, ezin da esan Aranak nahi izango lukeen guztia, oro har gai honi buruz
duen diskurtso hori, pitzaduraz jositako gaztelua ez denik . Gogoratu, aurreko atalean
genioenaren ildotik, irakaslea, besterik gabe, bertako seme-alaba, jatorriz "euzkotarra",
izatea ez dela, berez, garantia bat, asko baitira "españolismoak" kutsaturiko irakasle
"maketozaleak" eta, alde horretatik, irakasle espainiarrak bezain iguingarriak direnak .
Zentzu berean, badakigu ere, Aranak irakasle euskaldunak nahi izan arren, euskalduna
izatea ez dela nahikoa, izan ere hor dira, euskaldunak izanik ere, euskararen etsai
190 Ibidem ; 199 . Testu hau ondorengo artikulu honetan argitaratu zuen Aranak : "Nabarra", in
Bizkaitarra, 1895/11/2 .