Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Jeltzaleak eta irakaskuntzaren arazoa Aranaren ondoren 271
erabateko gelditasuna erakusten ez dutenean ere, etsita agertzen dira (degradaziora doan
etsipena litzateke) euren seme-alabak -euskaldunak izateagatik, hain zuzen- bazterturik
geratzen direnean ; ez dira konturatzen, euren hizkuntza galtzeaz gain -eta hain zuzen
hizkuntzaren galerak ondorio penagarri hau sortuko duelako-, seme-alaba horiek fede
hondamendiaren bidea hartu dutela . Ikaragarria, bestalde, kontutan hartzen bada guraso
horiek ordaintzen dutela seme-alaben irakaskuntza ; hots, jeltzaleek, irakaskuntza
askatasuna defendatzen badute ere eskola katolikoen eskubidea aldarrikatzeko
momentuan, printzipio beraren beste alderdi nagusi bat ere azpimarratuko dute : gurasoek
eskubide "osoa" 146 dute euren seme-alaben irakaskuntza zein eta nolakoa izan behar duen
erabakitzeko garaian, eta eskubide hau Estatuaren aurrean erabili baldin badaiteke,
kongregazioen esku dauden eskolak eskaintzen duten irakaskuntzari dagokionez ere,
gurasoek euskararen presentziaren beharra defendatu dezakete, euskara baita -dagoeneko
ondo dakigunez- fedearen babesleku nagusia .
Gurasoek badakite -jakin beharko lukete, jeltzaleen ustez- euskara herri honen
fedearentzat guztiz onuragarria dela -norberarena baino herriarena baita-, eta euskarari
lurra eman nahi dioten ehorzleei ez liekete laguntzarik eman behar . Ez dira falta -horretaz
ohartzen da euskal nazionalismoa- arazo honetaz jakinaren gainean dauden gurasoak -
ugariak baitira fededunak eta kristau zintzoak Euskal Herrian-, baina, erlijioaren
defentsan -helburu txalogarriak bultzaturik seguruenik-, katolikoak diren indar arrotzen
atzaparretan erori dira asko eta asko, pentsatuz posible dela katoliko guztien batasuna
(jeltzaleek ezinezkotzat jotzen duten batasuna, hain zuzen, indar espainiar horiek ezin
baitute erlijioaren defentsa onik egin euskara gutxietsi eta bere etsai porrokatuak izanik
-joku politikoa berriro, garai honetan Euskal Herriko eszenatokia betetzen duen
katolikoen arteko giro gatazkatsua, hain zuzen-) . Arazo honi aurre egiterik baldin badago
ere -diskurtso faltsuak, katolizismo sutsuaz jantzirik aurkitzen dugun diskurtsoak,
eragozpen handiak sortzen dituenik ukatu ezin den arren-, arazoa askoz ere gehiago
korapilatuko da Elizarekin, eta honen esku dauden eskolekin, topo eginez gero . Zaila, oso
zaila, Elizaren kontra jardutea eta hori katolikoek ontzat'' ; jeltzaleentzat batere erraza
"' Gurasoen eskubideari dagokionez funtsezkoa den ñabardura egin behar delakoan gaude,
eskubide hori osoa baita -euskal nazionalisten ustez- baldin eta lehentasun osoa duen printzipioaren aurka
jotzen ez badu : "Es santa la voluntad de los padres en cuanto es santa [hori bail . Y así como no sufren
los religiosos que están al frente de esos Colegios las normas neutralistas ó liberales de los padres en
la formación religiosa de los alumnos, sus hijos [eskola horien eskubidea azpimarratzen da, beraz], y se
¡lispiran en esto, en el Evangelio, y no en el criterio de los padres, de análogo modo no puede prevalecer
en los Colegios la voluntad torcida de unos padres empeñados en ahogar la lengua de la decencia y la
lengua nacional, ni los religiosos pueden colaborar en esa obra, que no es lícita porque izo es
indiferente : que es mala porque compromete los destinos religiosos de la tierra vasca, empujando al
pueblo hacia los abismos de la indiferencia y de la incredulidad" (ARANZADI, E . (1916) : "Ante
todo . . ." : Op . cit .) .
' a ' Horregatik, hain zuzen, jeltzaleek Eliza barruan euskal nazionalismoaren mezuarekin bat
datozen -eta horren aldeko arrazoiak sendotasunez janzteko- eritziak bilatzeari ekingo diote, horretarako