Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

54 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
Nahiz eta hezkuntzaren gaia jasotzen duen titulua oso laburra izan, esan genezake
1812ko Kontituzio honek etorkizunean izugarrizko eragina izango duten printzipioak
batzen dituela5 ' .Horrela, 366 . artikuluan oinarrizko eskolak "en todos los pueblos de la
Monarquía" ezartzeko eman agindua azpimarratu beharko genuke ; eskola horietan,
irakurtzen eta idazten irakasteaz gain -eta inongo hizkuntzarik aipatzen ez denez, pentsatu
beharko da legegileek gaztelania soilik dutela buruan-, besteak beste, hiritarraren
betebeharrei buruzko irakaskuntza nabarmentzen da . Baina, beharbada, guztien artean
garrantzirik handiena izango lukeen artikulua liberalismo espainiarrak hezkuntza arloan
izan duen uniformizatzearen helburua zehazten duena litzateke ( "El plan general de
enseñanza será uniforme en todo el reino, . . ."-368 . art .-), Konstituzioaren iraskaskuntza
ere aipatzen delarik . Edonola, ez da gutxietsi behar guztiz bema den irakaskuntza plan
orokorrari erantzuteko helburua burutzeko sortu nahi den ikuskaritza tresnaren garrantzia,
horrek garbi asko erakutsiko baitu Estatuak irakaskuntza konrtrolpean izateko duen
asmoa ("Habrá una dirección general de estudios, . . ., a cuyo cargo estará, bajo la
autoridad del Gobierno, la inspección de la enseñanza pública" -369 . art .-), edota
"nazioa" ordezkatuko duen Korteen irakaskuntzari buruzko ardura finkatzen duen
erabakiaren garrantzia ("Las Cortes por medio de planes y estatutos especiales arreglarán
cuanto pertenezca al importante objeto de la instrucción pública" -370 . art .-) .
Laburbilduz, eta Ruiz Berrio-k dioen moduan, :
"La uniformidad, el centralismo, . . . . la defensa y conocimiento del
régimen constitucional, la extensión de la primera enseñanza a todos los
españoles, definen el perfil de la política escolar de los legisladores de
Cádiz"
Gure eritziz, hemen azpimarratu beharko litzatekeen errealitatea honako hau dugu :
aipatu ezaugarriak dituen Estatuak kontrolaturiko sarearen sorrerari ekin nahi zaio, sare
hori guztiz funtsezkoa delarik, "batasun nazionala" gauzatzeko oinarrizkoa den Estatuaren
praxi politikoaren islada den neurrian . Horrela, urte bete pasa eta gero, Cadiz-ko
Konstituzioaren espiritua jasoko duen "Informe Quintana" izenez ezagutzen den
dokumentua ezinbesteko erreferentzia puntua izango da, XIX . mendeko eskolalegeriaren
zutabea baita'' . Azpimarratu beharko litzateke, besteak beste, hitzaurrean
irakaskuntza sistemaren baldintza politikoei buruz planteatzen dena ; bi hitzetan esanda,
hezkuntza-sistema nazionalaren argumentazio politikoaren ardatzak nazioa hartzen du
55 Constitución de 1812 . Título IX. De la Instrucción Pública, in M .E .C . (1985) : Historia de
la Educación en España. Del Despotismo ilustrado a las Cortes de Cádiz. Madrid : Servicio de
Publicaciones del Ministerio de Educación y Ciencia (2 . arg.) ; 435-436 .
56 RUIZ BERRIO, J . (1988) : "Constitucionalismo y educación enEspaña", in H .A. : Génesis de
los sistemas educativos nacionales . Madrid : U .N .E .D . ; 129 (kurtsiba geurea da) .
57 Informe de la Junta creada por la Regencia para proponer los medios de proceder al arreglo
de los diversos ramos de Instrucción Pública, in M .E.C . : Op . cit . ; 377-417 .