Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

112
Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
ménos que lamentarse de que el pais que administra carezca en los tiempos actuales de
un gran centro de enseñanza "4- . Nafartarrek erabilitako arrazoiak Hego Euskal Herri
osoko egoeraren beni ematen digute : bertako semeak, edo ez dute unibertsitatera joateko
aukerarik, edo herritik urrundu eta arrotzak diren lekuetara jo beharrean daude ; beraz,
"conservar en los jóvenes el amor a la familia, el sentimiento patrio,
el apego a sus costumbres y el respeto á las instituciones, y prepararlos
para que en su propio pais puedan adquirir la ciencia y los títulos que
autorizan el ejercicio de las profesiones liberales, es resolver un problema
capital n43 .
Zalantzarik gabe, ez da txantxetako proiektua ; Nafarroko Diputazioak berak dioen
moduan "la Universidad concebida sería la primera de España por el número y extensión
de sus facultades después de la Universidad centrali 44 ; are gehiago Diputazioaren honako
hitzak kontutan hartuz :
"Los intereses morales y materiales de Navarra no son exclusivos,
sino que se relacionan con otros pueblos, y muy especialmente con el
pueblo vascongado . El origen, el idiona, la historia, la tradición y hasta
su régimen administrativo hace de las Provincias Vascongadas y Navarra,
no sólo provincias hermanas sino provincias gemelas . Yel aislarse de ellas
es renunciar á ventajas económicas, en alto grado valiosas, y á beneficios
morales que determinan un civilización verdadera"' .
Euskal Unibertsitate hori sortzeko nahia zabalagoa den, irakaskuntza maila
gainditzen duen, testuinguruan kokatzen da ; unibertsitatearena ekonomikoak, ongizate
arlokoak, judizialak, nekazaritza mailakoak, . . ., diren gaiek osatu marko berean kokatzen
da -"dentro de sus respectivas condiciones forales"- . "Sentimiento patrio"-ari, euskal
erakundeenganako errespetoari edota "nobilísimo solar"-eko bertute eta zintzotasun
publiko zein pribatuei eusteko formula litzateke aipatu unibertsitatea, "Laurac-bat"
lemaren itzalpean hain zuzen` . Zentzu zabalean, dimentsio politikoak lituzkeen markoan
ulertu beharko litzateke unibertsitatearen arazoa ; foruek garai berriei egokituriko
eszenatokian izan beharko lukete lekua -eta irakaskuntzak, hedatzen ari den gizarte
42 Nafarroako Diputazioak 1866ko urriaren 29an erreginari igorritako idazkia . Irunako Udal
Artxiboa ; leg . : 70, e . zk.
43 Ibidem ; kurtsiba geurea da .
44 Nafarroako Diputazioak Iruñako Udalari 1866ko irailaren 26an bidalitako idazkia . Iruñako
Udal Artxiboa ; leg . : 70, 3 . zk .
4 ' La Diputacion de Navarra á su País ; I867/VII/15 . Iruñako Udal Artxiboa ; leg . : 70, 3 . zk .
46 Ibidem .