Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara
Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara
Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Jeltzaleak <strong>eta</strong> irakaskuntzaren arazoa Aranaren ondoren 313<br />
izendapenari dagokionez orain, erabateko monopolioa . Egoera honi horrela erantzungo<br />
zaio ikuspegi ideologikotik : irakaskuntza ez dagokio Estatuari, beraz ezta irakasleak<br />
izendatzea ere . Jeltzaleen iritziz ikuspegi ideologiko horrek badu zentzuzko oinarria ;<br />
hots, familiari, lehenengo, <strong>eta</strong> udalari, gero, dagokie belaunaldi berrien hezik<strong>eta</strong>, "por ley<br />
natural" gainera, hau edozein herri kulto zein aurreratu<strong>eta</strong>n onartua <strong>eta</strong> praktikan jarririko<br />
dotrina litzatekeelarik 243 . Arrazoi honek balio izango dio Land<strong>eta</strong>ri, bitxia badirudi ere,<br />
irakaslegoak eskatzen duenarekin bat egiteko ; irakaslego elkarteek udal irakasle <strong>eta</strong><br />
irakasle "nazionalen" arteko bereizk<strong>eta</strong>rekin amaitu nahi dute . Bereizk<strong>eta</strong> honek ez du<br />
batere zentzurik -beraz denok ados-, baina irtenbidea -hor dago koxka- bat besterik ezin<br />
daiteke izan : irakasleak irakasle "nazionalak" ala udal irakasleak izan . Aipatu dotrinari<br />
jarraituz, ezin zitekeen bestela izan, berriro ere irakaslego elakarteen nahiaren kontra<br />
jotzea besterik ez zaio geratuko Land<strong>eta</strong>n : irakasle guztiek, irakaskuntza publikoaren<br />
esparruan, udalen esku egon beharreko irakasleak behar lukete izan . Eta, esan bezala,<br />
munduan gertzatzen denaren aurrean begiak ireki beharko lituzke Espainiak .<br />
Alemaniaren adibidea behin baino gehiagotan izango da aipatua, besteak beste,<br />
hemen jokuan dagoena euskal nazionalisten politikakeria hutsa ez dela nabarmentzeko .<br />
Alemanian, <strong>eta</strong> esan beharrik ez dago Espainia baino dezente aurreratuagoa den berna<br />
dela hau, irakasleak izendatzeko erabateko autonomia dago, <strong>eta</strong> izugarrizko maila<br />
erakutsi duten intelektualek -Espainiak ez omen du oraindik Alemaniak erakutsitako<br />
maila intelektualik erakutsi- argi <strong>eta</strong> garbi adierazten omen dute irakaskuntzak, ez<br />
egituren aldetik, ezta antolak<strong>eta</strong>ren aldetik ere, ez duela inolako botere politikoren menpe<br />
egon behar -Estatuaren menpe, alegia (honek, behar denean soilik, lagundu egin behar<br />
du, udalen esku geratuko delarik eskolak antolatzeko ardura osoa)--244 . Alemanian,<br />
bertako legedian ikus daitekeenez, udalen esku geratzen da irakasleen izendapena <strong>eta</strong><br />
goreneko aginteak berretsi egingo du izendapena , beti ere irakaslegaiak legeak ezarri<br />
baldintzak betetzen baditu 245 . Eta Alemanian bezala, irakaskuntzak bere gailurra ezagutu<br />
duen herri<strong>eta</strong>n -Espainian ez bezala- antzeko zerbait gertatuko da ere . Austria-Hungrian<br />
lurralde bakoitza autonomoa da irakaskuntza administratu zein gobernatzeko ; lurralde<br />
bakoitzean eskola-kontseilu bat dago, <strong>eta</strong> beste bat probintzia bakoitzean ; azkeneko hau<br />
irakasleen azterk<strong>eta</strong>z arduratuko litzateke <strong>eta</strong> udalen esku geratuko litzateke irakasletema<br />
bat aukeratzea gero probintzia-kontseiluak bat aukeratzeko, lurraldeko kontseiluak<br />
azkeneko hitza izanik . Suizan udal bakoitzeko hautesleek izendatuko dute irakaslea,<br />
udalak sei urtetik behin berresteko ardura izango duelarik. Ingalaterran oinarrizko<br />
irakaskuntzako irakasleak udalek izendatzen dituzte, <strong>eta</strong> hauen oneritzia beharrezkoa<br />
243 LANDETA, E . (1914) : "De Instrucción pública local . El nombramiento de maestros", in La<br />
Tarde, 1914/V129 .<br />
244 LANDETA, E . (1914) : "El nombramiento de maestros", in La Tarde, 1914NI/4.<br />
243 LANDETA, E . (1916) : "El nombramiento de maestros y la Diputación", i La Tarde,<br />
1916/VIII/5 .
Change language