Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Jeltzaleak eta irakaskuntzaren arazoa Aranaren ondoren
terreno abonado para que en él se implanten y prosperen las escuelas
laicas"'" .
Dena den, badaezpada, euskal nazionalismoa eskola laikoei gerra egiteko eta bere
indarra behar denerako eskaintzeko pres agertuko da . Hala, esate baterako, Bilboko
"Congregación de la Inmaculada Concepción y San Ruiz de Gonzaga" izenekoak Bizkai
Buru Batzarrari laguntza eske zuzentzen zaionean, alderdi jeltzalearen erantzuna
berehalakoa izango da :
"Probada y reconocida es nuestra sumisión y autor á los principios
filosófico-cristianos y enserianzas de la Iglesia Nuestra Madre, y
entusiastas acudiremos los nacionalistas en masa á toda manifestación que
signifique nuestra firme adhesión a las creencias afirmadas en nuestra
primera parte del lezna y á todo aquello que suponga protesta valiente
contra la labor desmoralizadora de los enemigos de las divinas Leyes y
por consiguiente enemigos nuestros""' .
Pentsatu beharko da, "euzkotarrena" ez baldin bada eskola laikoentzat
ongarriztaturiko lurra (eta dagoeneko badakigu zein den arrazoia), aberria galbidean jar
dezakeen "zimaurrak" sortarazten duela euskal nazionalistengan kezka . Arestian aipatu
eskola laikoen aurka Euskalduna frontoian buruturiko ekitaldian Barriolak, ekitaldi
honetan parte hartuko duen hizlarietako batek, botatakoak "zimaurra" zeinen eskutik iris
daitekeen ulertzeko bidean jarriko gaitu : "Eskola oyek ez dute erakusten gorrotua baizik .
Gorro tua . Jaungoikuentzat gorro tua, aberriya yentzat gorrotua, gorrotua sendi eta
familiya'rentzati 18 . Eta zein izan daiteke Jaungoikoa, aberria eta familia (izugarrizko
esan nahia duten hiru ardatz ideologiko), denak batera, erasotzen dituen arerioa, bere
zimaurra Euskal Herrian zabaltzen ari den arerio beldurgarria? : sozialismoa, iraultza .
Jakina, sozialismoak ("euzkotarren" artean ez, noski) kanpotik etorritako populazioan
aurkituko du ongamztatzeko lur aproposa eta, nahiz eta "euzkotar" zintzoak usteltzeko
arriskurik ez izan, euskal naizonalistak -"euzkotarren" etxearen osasunari begiratu behar
zaionez- ez daude erantzunik eman gabe geldirik egoteko prest, "Jeltzaliak, Abertzaliak
diraden bitartian, inpernu guztiya altsatzen bada ere Euzkadi izango da
Jaungoikoarentzat""` .
Sozialismoa litzateke, gure ustez, jeltzaleen kezka sortarazten duen benetako
arrazoia . Ezin da ukatu zenbait momentutan irakaskuntza sekularizatzeko ahaleginak hor
16 Ibidem .
"' "Contra las escuelas laicas", in Bizkaitarra, 1910/11/12 .
" g "Contra las escuelas laicas", in Gipuzkoarra, 1910/111/12 .
19 Ibidem .
261