Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
Aldakuntzaren lilura versus hizkuntzen iraupenaren defentsa
Badago beste arrazoi bat: aldakuntzaren lilura, egungo gizarte-zientzietan
nagusi dena. Lilura horrek ikertzaileei gizarteko prozesu guztiak,
eta areago hizkuntzenak, iraupenaren eta aldaketaren arteko konbinazio
bat direla ikustea eragozten die:
(…) they [RLS] are actually «change-agents on behalf of persistence». Very
few social scientists indeed have been inclined to conceptualize and analyze
the relationship between change and persistence, probably because of
our modern fascination with the dynamics of change per se. But all change
is interspersed with persistence as well, just as all persistence is interspersed
with ongoing change. (…). The forces and processes of change coexist,
in a single process, with the forces and processes of persistence (…)
(ibid.: 387)
Horri lotuta, hizkuntzen aldeko ahaleginak naturaren aurkakotzat
(ibid.: 382), irrazionaltzat (ibid.: 383), modernizazioarekin bateraezintzat
(ibid.: 384) eta atzerakoitzat (ibid.: 386) jo eta mesianismo eta milenarismoarekin
(ibid.: 384) edo iraganaren nostalgiarekin (1989: 657-8)
berdinduak izan dira mendebaldar gizarte-zientzien korronte nagusietan.
Halako erasoak ez dira berriak, iraganean oso sustraituak baizik.
Norberaren hizkuntza edo kulturaren aldeko mugimenduak jadanik
XIX. mendean bai goitik —Lord Acton (1862), barregarritzat hartuz—
eta bai behetik —Engelsen “historiarik gabeko herriak”, kasu— oldartuak
izan dira (1991: 383) eta, ideia laburbilduz, “Again and again, ethnicity
has been delegitimized in the West (by both secular and Church
spokesmen) as anti-modern, anti-intellectual, irrational, anti-progressive
and anti-civil” (ibid.: 383).
Herrien nortasunaren defentsak, hala ere, leku bat aurkitu du
Mendebaldeko pentsamenduan, sustraiak XVIII. mendearen azkenaldian
eta Herder eta Whorf pentsalariengan dituena (ibid.: 70, 11. oinoharra).
Zentzu horretan, mundu kulturalki eta linguistikoki anitza
bilatzen duten soziolinguistak Herder eta Whorfen segitzaileak dira,
ohartuta zein oharkabean, eta Fishmanek berak ere Herder eta
Whorfzaletzat jo zuen bere burua: “I too am a Herderian and a
Whorfian” (1989: 3) 61 .
Hizkuntz bilakabideak aztertzeko ereduak
Fishmanen pentsamoldea, ikusi dugunez, konplexu samarra da eta
nekez bil daiteke eskema batera. Hala eta guztiz ere, Fishman bera saia-
61. Arturo Campion ere herdertzalea izan zen (ikus 8.1.3 atala). Ikus, halaber,
Berlin (1995).
117