Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Euskal Hizkuntz Komunitatearen Sistema Historikoa: Uitziko Landa-Ikerketa
ez ekimen ez egitasmorik sortu. Portaera hori azaltzen duten lekukotasunak
urri samarrak dira eta argigarriena da, beharbada, Pedro Jose
Ariztimuñok Orixeri buruz adierazitakoa: herriko guztiek euskaraz egiten
bazuten, zer propaganda egin behar zuen Orixek? Euskaraz egiteko?
Denek egiten zuten eta. Horrelako zerbait gertatuko zitzaion Zacarias
Astizi ere, ez baitirudi, Euskal-Esnalea elkarteko kide izan arren, inoren
euskalduntasuna “esnatzeko” ahaleginik egin zuenik.
Garbi dago egoera orokorki ontzat ematen zutela eta ez zutela hura
hobeagotzeko beharrik sumatzen, eta euskararen hutsuneak edo ez zituzten
hautematen, edo ez zituzten halakotzat hartzen, edo, ohartuta ere, ez
zitzaien bururatzen haiek zuzentzea beren esku egon zitekeenik.
6.4.4 Euskal hizkuntz komunitatearen egitura
Hizkuntz komunitatearen egitura Sanchez Carrionen rol edo talde
soziolinguistikoen (ikus 2.3.2.3 atala) bidez azal daiteke, 1.2.4 atalean
esan bezala. Rolen zeregina norbanakoek gizartean dituzten pertenentzi
eta esku hartze moduak zehaztea edo bideratzea da (Rocher 1990: 374);
hau da, pertsona bakoitzak rol jakin batzuk eginez hartzen du parte
gizarte-bizitzan. Era berean, hizkuntz komunitatera igaroz gero, rol desberdinen
bitartez txertatzen dira hiztunak komunitatearen egituran: rol
horiei talde soziolinguistikoak dei dakieke.
Talde soziolinguistikoak AB —jatorrizko hiztun kulturizatuak—,
BA —heldu bertakotuak—, A —jatorrizko hiztun primarioak—, B
—ikasten ari diren helduak— eta Ø —hizkuntza ez dakitenak— dira,
Sanchez Carrionen taxonomian, pertsonen hizkuntz gaitasunaren arabera,
eta, atomoa bezala, erdigune baten inguruan zirkulo kontzentrikoen
modura antolatzen dira, 2.3.2.3 ataletik berriro jasotzen dugun irudiak
erakusten duenez:
Bestalde, AB eta BA taldeek gune sinbolikoa osatzen dute eta biak
dira komunitatearen biziraupenerako ezinbestekotzat jotzen den aparatu
sinboliko edo sistema kulturala hobekien gorpuzten dutenak. Beraz,
ongi egituratutako hizkuntz komunitate batek bere erdigunean hizkuntzaren
garapen osoa eta, aldi berean, komunitatearen aparatu sinbolikoa
itxuratzen dituztenen multzoa du: AB eta BA taldeak.
Zein da Uitziko euskal hizkuntz komunitatearen egitura, ikuspegi
honetatik aztertuta? Hizkuntz talde edo rolen banaketa honako hau zen
Uitzin:
-AB edo BA, inor ez. Orixe izan zitekeen bakarra, baina heldutasunera
iritsi zeneko ez zen jadanik herrian bizi.
-A(B), hau da, etxeko euskara gehi nolabaiteko kultur garapena:
apaizak eta ia inor ez gehiago.
352