Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
kontrakoan zihoazen Uitzin, batak bestearen fruituak indargabetuz.
Familiako lan pedagogikoak eutsi egin zion euskarari, baina eskolak,
lagundu beharrean, oztopo eta eragozpenak baizik ez zizkion jartzen eta,
ondorioz, Bourdieuren haritik tiratuz, eskolak uitziarren hezkuntza
garapena zatitu eta kaltetu egiten zuela esan dezakegu, beren ahalmena
biderkatu beharrean.
Uitziko euskal hizkuntz komunitatearen jarraipenaz, azkeneko oharra:
jarraipena eta aldaketa. Sarritan kontrajarri egiten dira bi kontzeptuak,
herri kultura edo hizkuntzen iraupena tradizio hutsarekin eta,
alderantziz, gizarte-aldaketak kultura haien desitxuratzearekin berdinduko
balira bezala. Errealitatean, ordea, konplexuagoak dira gauzak,
iraupena eta aldaketa uztartuta agertzen dira maiz eta ikertzaileak bietan
jarri behar du arreta (Fishman 1991: 34-8; 386-9). Bi aldaketa mota
ditugula esan daiteke: bata, sistema beraren baitan gertatzen dena, hau
da, sistema hautsi gabe barne oreka berria bilatzen duena; bestea, sistema
edo egitura aldatzea, aurreko sistema puskatu edo hiltzen denean
(Rocher 1990: 383-5).
Uitziko bilakaera aurreneko sailekoa da zalantzarik gabe eta lotura du
3.2 atalean nekazari gizarteaz (ibid.: 300) aztertu ditugun ezaugarriekin:
hiriarekiko harremanetan, bere buruaren babes mekanismoak garatu ditu
eta gauza izan da hiriaren eraginak bere erritmoaz bereganatzen jakiteko.
Aldaketa ugari jasan zituen Uitziko bizimoduak —“[orain] dena diferente
(…). Oso bizimodu diferentea” (ET: 4)— aztertutako hamarkadetan:
eskola, mojen etxea, errepidea, burdinbidea, komunikabideak, erdararen
pisuaren areagotzea, eta abar, eta, oro har, garaiko bizimoduaren berrikuntza
nagusiak hurbil-hurbildik ezagutu zituen, baina, hala eta guztiz
ere, euskalduna izaten segitu zuen, ez zuen hizkuntz izaera aldatu. Barne
birmoldaketak egin ziren eta oreka berri bat sortu zen —erdarari toki bat
onartzea, gure alorrean—, baina betiere euskal hizkuntz komunitatearen
sistemari atxikiz.
Egitura aldatzera daraman aldaketa, aldiz, erdaldundu diren hainbat
herrik pairatutakoa genuke.
6.4.6 Euskaldunak eta Nafarroaren ideiaren onarpena
Hizkuntz komunitatea hizkuntzan oinarrituriko kategoria da.
Nafarroa, berriz, batez ere kategoria politikoa da —egituraketa soziopolitiko
jakin bat—. Bi kategoriak, berez, ez datoz bat eta, besteak beste,
barruti geografiko desberdinak besarkatzen dituzte. Kontua da askotan
kategoria politikoa linguistikoari gailentzen zaiola eta onarpen maila
handia erdiesten duela, baita euskaldunen artean ere. Uitziko euskaldunak
nafarrak sentitzen ziren eta ez zuten Nafarroako gizartearen kultur
eta hizkuntz egituraketa eztabaidatzen, ikusi bezala. Onartze horrek
erdararen nagusitasunpean jartzen zituen, mendekotasun egoera arris-
359