Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
Mende aldaketarekin batera Nafarroako mugimendu euskaltzaleen
ideologi erreferentziak EAJ-ren nazionalismora igaro ziren batik bat,
Campionenak baztertu gabe, ondo dakigunez. Euskararen abertzaletasunarekiko
mendekotasuna oraindik argiagoa zen Sabino Aranaren sisteman
(ikus, orobat, 8.2 atala). Herriaren definizioa arrazan oinarritzen
zuen, ez hizkuntzan, Campionek egin zuen bezala, eta, bestalde, “Jaun-
Goikua eta Lagi-Zarra” goiburuaren azalpenean euskara bigarren ataleko
laugarren osagaia baizik ez zen:
(…) este término Lagi-zarra comprende cuatro cosas, a saber: las leyes tradicionales
(…); la raza tradicional (…); las costumbres y los usos tradicionales
y característicos (…); y la lengua tradicional, que es el Euskera bizkaino,
como lengua nacional.
(ibid., I: 545, 1. oin-oharra)
Bestalde, arraza kutsatzea bezalako gaitzen aldean, Aranak, aukeran,
nahiago zuen arrazari eutsi eta euskara galtzea euskarari eutsi eta arraza
nahastea baino (ibid., I: 404), arestian jaso dugunez.
Badaezpada ere, “euzkeltzale bateri” emandako aholkuetan argi eta
garbi utzi zuen lehentasun osoa abertzaletasunari —baita euskararik
gabeko abertzaletasunari— eman behar zitzaiola, ez berez deustarako
balio ez omen zuen euskaltzaletasunari: “Ezta ezebez euzkelduna ixatia,
abertzalia ixan ezik. Dana da abertzaletasuna, euzkerea jakin ezik be”
(ibid., II: 1.296). Eta, jakina, euskararen salbazioa abertzaletasunaren
eskutik etorriko zen: “Zabaldu egixu abertzaletasuna, ta berakin euzkerea
be zabalduko da” (ibid., II: 1.296). Azkeneko aholku honen antzutasuna
izan zen, hain zuzen ere, 1930eko hamarkadan Larreko eta Angel
Irigarayk antzemango zutena 309 .
Euskararentzako helburu argirik ezean, jarrera maila askotariko lagunak
elkartzen ziren mugimenduan
Euskarari buruzko mezu kontraesankorra zabaldu zuten Arturo
Campionek eta Sabino Aranak, esan bezala, baina, zalantzarik ez dago,
euren kezketan nahiz lan praktikoetan lehentasunezko tokia eskaini zioten
euskarari. Eta, horrexegatik, euskara beraientzat garrantzitsua izan
zen hein berean, beraiek ere garrantzi handikoak izan ziren euskararentzat.
Ez zen gauza bera gertatu, ordea, haiek bultzatutako mugimenduetan
310 .
309. Esandako arazoak ukitzen ez dituen eta EAJren lan euskaltzalearen alde ateratzen
den libururako, ikus Mikel Atxaga (1996).
310. Euskal abertzaletasunaren euskararekiko jarrera kontraesankorraz, ikus, adibidez,
Garzia (1993) eta Larrea (1994).
517