Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Oinarri Teorikoak
historialariek hizkuntzaren zereginaz aztertzen ari diren egoeren sorrera
nahiz aldaketan (ibid.: 15).
Bestaldetik, hizkuntzaren historia sozialak zerikusi zuzena du aginte
kontuekin (ibid.: 13) eta estatu modernoen garapenarekin (ibid.: 16).
Hizkuntzaren zereginaz, halaber, ikuspegi murriztatzaileetatik ihes
egin eta askotan duen rol sinbolikoaz —boterea, nazio integrazioa, kultura…—
jabetu behar dugu (ibid.: 16-7).
Peter Burkeren ondorioak bi dira: alde batetik, gizarte-historialariek
arreta handiagoa eskaini behar diote hizkuntzari, eta bestetik, historialariek
hizkuntzaren esparrua jorratu duten soziolinguistika bezalako disziplinetatik
ikasi beharra dute (ibid.: 17).
2.3.1.3 Jose Maria Sanchez Carrion “Txepetx”
Jose Maria Sanchez Carrionen lanak oso ugariak dira eta, aurrerago
(2.3.2.3 atala) ikusiko dugunez, haietan plazaratutako hainbat ideia
eta kontzeptu oso baliozkoak zaizkigu euskararen historia soziolinguistikoari
ekiterakoan. Oraingoan, dena dela, egile honen idazki
bakar bat hartu dut: hizkuntzen historia soziolinguistikoak bete beharko
lituzkeen baldintzak azaltzeko asmo orokorra duen “Las lenguas
vistas desde la historia versus la historia vista desde las lenguas (o el
giro copernicano de un nuevo discurso social)” (Sanchez Carrion
1992) artikulua.
Lanaren helburua hizkuntz komunitateen existentzian oinarritzen
den historia eredu edo paradigma berri bat proposatzea da (ibid.: 93).
Kontua hauxe da: Txepetxek berak aurreko lanetan, 1987koan batez ere,
garatutako aparatu teorikoaz baliatuz,
(…) ensanchar ahora nuestra percepción y apreciación del pasado. (…)
producir una convulsión radical en la perspectiva de nuestras ciencias
humanas tales como la historia, la antropología o la sociología: tan ignorantes
o distorsionadas hasta ahora de la realidad de las comunidades lingüísticas,
y del hombre como realidad hablante.
(Sanchez Carrion 1987: 19)
Bere asmoa, beraz, soziolinguistikaz haratago doa —giza kulturen
biziraupena eta berdintasuna dira bere ardura nagusiak, berak dioenez—
, baina, aldi berean, soziolinguistika historikorako eredu bat eskaintzen
duela esan genezake.
Hizkuntzaz kanpoko ikuspegia eta hizkuntza barnekoa
Ikuspegi zaharrari “hizkuntzaz kanpoko ikuspegia” eta berriari “hizkuntza
barneko ikuspegia” deitzen die —“Las perspectivas extralingüística
e intralingüística de la historia” (ibid.: 103)— eta bien arteko erka-
98