Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
Fasoldek dioenez, hizkuntz jarrerei buruzko ikerketa gehienak psikologia
sozialean ikuspegi mentalista deitzen zaionetik egin dira, eta
Fasold bera ere horren alde agertzen da (ibid.: 146-7). Ikuspegi honen
arabera, jarrera pertsonaren prestasun egoera bat da, pertsona hori estimulu
baten aurrean era jakin batean eta ez bestean erantzuteko gertutzen
duena 66 .
Hizkuntz jarreren kasuan, hauek hiru motakoak izan daitezke: hizkuntzari
berari buruzko jarrerak, hizkuntzaren hiztunekiko jarrerak
eta, hirugarrenik, hizkuntzaren iraupenaren aldeko ahaleginekiko
jarrerak (ibid.: 148). Kontuan hartu behar da askotan hizkuntzarekiko
jarrerak haren hiztunei buruz ditugun iritzien isla hutsa izaten direla
(ibid.: 148).
Jarrerak pertsonen prestasun egoera subjektiboa izaki, beren ikerketan
metodo arazoak sortzen dira. Jarrerak ezagutzeko bi bide nagusi
daude: aitorpen zuzena, bata, eta, bigarrena, lagunen portaeratik
atzean zer jarrera motak dauden ondorioztatzea (ibid.: 147).
Hizkuntz jarrera historikoak zehazterakoan, garbi dago bietara jo
behar dugula.
Hizkuntz hautaketa
Soziolinguistika existitzen bada, Fasolden hitzetan, hiztunok uneoro
lengoaiaren erabileran aukera desberdinen artean bat hautatzen dugulako
da, hots, gizartean eskura ditugun barietateen artean —bi erregistroren
artean, bi hizkuntzaren artean, adibidez— hautapena egin dezakegulako
(ibid.: 180). Hizkuntz hautaketaren azterketak egoera jakin batean
jendea hizkuntza batean mintzatzera eramaten duena zer den ikertuko
du (ibid.: 180). Galdera, beraz, ez da nolanahikoa eta hizkuntz bilakabideen
muin-muinean dagoela esan daiteke.
Hizkuntz hautaketaren gaiari heltzeko hiru hurbilketa mota bereizi
ditu Fasoldek: (1) soziologikoa, (2) psikosoziologikoa eta (3) antropologikoa
(ibid.: 180) 67 .
(1) Hurbilketa soziologikoa. Tresna kontzeptual nagusia gizarte-egitura
edo erakunde bat da: Fishmanen erabilpen eremua (ibid.: 183), kontua
halako eremu batean zein hizkuntza aukeratzen den aztertzea izanik.
66. Ikuspegi mentalistaren aurrean ikuspegi konduktista genuke: jarrerak egoeren
aurrean pertsonek ematen dituzten erantzunetatik ondorioztatuko genituzke besterik
gabe (Fasold 1992: 147).
67. Ildo beretik, Pier Paolo Gigliolik, Laboven soziolinguistikari hurbilketa linguistikoaz
gain, hurbilketa antropologikoa eta soziologikoa bereiziak zituen 1972.ean,
bakoitzari buruzko ohar interesgarriak erantsiz (Giglioli 1990: 8-13).
123