Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Oinarri Teorikoak
tu da hizkuntzen bilakabidearen azterketa berau errazten duten ereduen
arabera egiten. Bi dira saiorik aipagarrienak: 1964ko “Language
Maintenance and Language Shift as a Field of Inquiry” (bigarren bertsioa
in Fishman 1988b: 135-80), bata, eta, bestea, Language and
Ethnicity in Minority Sociolinguistic Perspective-ko “Language maintenance
and ethnicity” (1989: 202-23) atala, baina lehendabizikoa erabilgarritasun
orokorragokoa denez, bigarrena eskematiko samarra den
bitartean, soilik lehenengoa aurkeztuko dut hemen.
Hizkuntzen iraupenaren eta ordezkapenaren azterketa Fishmanek
“hizkuntzaren soziologia dinamikoa” deituriko sailean kokatzen da: “la
sociología dinámica del lenguaje, intenta dar contestación al interrogante
«¿qué es lo que explica las diferentes causas del cambio de la organización
social del uso lingüísticos y del comportamiento ante el lenguaje?»”
(1988b: 35). Abiapuntua diglosiarik gabeko elebitasuna62 erakusten
duten egoerak dira (1988b: 135), hau da, egoera batzuk non elebitasuna
gertatu arren, hizkuntzen arteko oreka puskatuta egonik, aldakortasuna
nagusi den (ibid.: 129).
Azterketaren helburua modu honetan adierazi du:
El estudio del mantenimiento y desplazamiento de la lengua (…) se ocupa
básicamente de la relación entre el grado de cambio (o grado de estabilidad)
en los modelos del uso lingüístico, por un lado, y, por otro, de los procesos
psicológicos, culturales o sociales en marcha dentro de las poblaciones
que utilizan más de un nivel lingüístico para fines de tipo interno o
externo.
(ibid.: 135-7)
Iker-eremua hiru azpisailetan banatzea proposatu du: “(a) el uso
habitual de la lengua en más de un punto del espacio o del tiempo; (b)
los procesos psicológicos, sociales y culturales previos, simultáneos o
posteriores y su relación con la estabilidad o el cambio en el uso lingüístico
habitual; (c) conducta ante la lengua incluidos el mantenimiento
dirigido o los intentos de cambio” (ibid.: 137).
Banaka hartuta, honako ezaugarri hauek ditu azpisail bakoitzak:
(a) Hizkuntzaren erabilera. Hizkuntzaren iraupenaren eta ordezkapenaren
ikerketaren abiapuntua bere ohiko erabilpen ereduetan aldaketa
gertatu denentz jakitea da (ibid.: 137). Neurketa kualitatiboa nahiz
62. Fishmanentzat, elebitasuna norbanakoei dagokien ezaugarria den bitartean,
gizarteari dagokiona diglosia da (Fishman 1988b: 120). Bi kontzeptuen gurutzaketatik,
maila pertsonala eta sozialaren nahastetik, alegia, sortzen diren lau aukerak —(1)
diglosia gehi elebitasuna, (2) diglosiarik gabeko elebitasuna, (3) elebitasunik gabeko
diglosia eta (4) ez diglosia eta ez elebitasuna— erakusten dizkigun taula ezaguna eratu
zuen Fishmanek (ibid.: 121).
118