Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
Foruen defentsaren azpian garrantzi handiko ideia bat zegoen:
Nafarroaren nortasun historikoaren aldarrikapena: “Navarra era un
reino de por sí, distinto en jurisdicción y leyes de los demás” (Campion
1976: 26). Era berean:
Navarra no es una parte del territorio español al que los Reyes de Castilla
concedieran privilegios como recompensa de su ayuda en la obra de la
Reconquista, sino un Estado con propia y completa personalidad, poseedor
de la plena y absoluta soberanía (…)
(Campion 1876: 9)
Nazio-mugimenduek beren eskariei indarra emateko ahaleginetan
zein bere historikotasuna erakutsi edo itxuratzeari toki berezia egin
badiote 283 , nafarrek ez zuten deus asmatu beharrik euren sustrai historiko
sendoekin topo egiteko. Abertzaletasuna finkatu nahirik, Estatu
espainiarraren asmoei Nafarroaren independentzia eta eskubide historikoak
kontrajartzen zizkioten. Beren eginkizuna Nafarroaren historia
ikertzea eta ezagutzera ematea zen, behin eta berriro azpimarratu zutenez.
Zentzu honetan, eta urrutirago joan gabe, zeharo adierazgarriak
dira Revista Euskara-ren lehen zenbakian argitaratutako artikuluen izenburuak,
non ikerkuntza zientifikoa kutsu erromantiko-historikoko elezahar
eta idazkiekin nahasita agertzen den: “Orreaga”, “De la antigua
Vasconia y sus límites”, “«Nobleza navarra», leyenda histórica”,
“Primeros tiempos de la Monarquía Navarra”, “Tradiciones navarras”,
“El Escudo de Navarra”, “Azquen nafartarrac”, eta abar.
Aldi berean, nabarmentzekoa da Campionek Nafarroari Euskal
Herriaren historian aitortzen zion lehentasunezko tokia. Idoia Estornesen
ustez ezaugarri hau zuen Campionen ideologiak: “un nacionalismo
vasco cuya apoyatura natural y obvia era el reino independiente de los
antiguos vascones” (1990: 65). Iritzi berekoa da Vicente Huici (1981:
661). Nafarroatik abiatuta, beraz, Euskal Herriaren batasuna irudikatzera
iristen ziren (Campion 1912: LXVIII).
Fuerismo izenaz deitzen zioten beren mugimenduari, baina jakin
bazekiten beraiena abertzaletasun mota bat baizik ez zela, eta beti saiatu
ziren gainerako mugimendu abertzalekiko antzekotasunak agertzen.
Horrela, 1891. urtean “Lliga de Catalunya”-ren egoitzan emandako hitzaldiari
“Regionalismo nabarro” izenburua jarri zion Campionek,
Estatu espainoleko beste lurraldeetako mugimenduekiko kidetasuna
283. Nazionalismoaren ikertzaile ia guztiak bat datoz iritzi horrekin eta, adibide
moduan, hona hemen Hrochen hitzak: “La «memoria» de una anterior independencia
o autogestión, aunque muy alejada en el pasado, pudo desempeñar un importante
papel en el estímulo de la conciencia histórica nacional y de la solidaridad étnica. Este
fue el primer argumento utilizado en la fase B por los patriotas checos, los de Lituania,
Finlandia, Bulgaria, Catalunya, etc.” (Hroch 1994a: 108).
473