Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Oinarri Teorikoak
Irizpide metodologikoak
Aurkezpenean zehar sakabanatuta agertu dira metodologiarekin erlazionatutako
anitz ohar, hala nola gizarte-aldaketa eta iraupena uztartzen
dituen teoriaren beharra, ikuspegi konparatibo eta disziplinartekoa,
esangura soziolinguistikoa duten lan etnokulturalak, teknika kuantitatibo
eta kualitatiboen erabilera, triunfalismo edo goibeltasunez kutsaturiko
molde psikologikoen saihestu beharra, eta abar. Horiek ahaztu gabe,
arreta oraingoan ikerketa diakronikoaren arazo, metodologia eta tekniketan
ipiniko da.
Ikerketa historikoen arazo nagusietako bat da garai desberdinetako
hizkuntz egoerekin lan egin behar dugula, normalean A garaiko
egoera abiapuntutzat eta B garaikoa helmugatzat hartu eta bien arteko
konparaketa eginez. Konparaketa egin ahal izateko iraganeko egoera,
hots, A egoera, ongi ezagutu behar da, eta hor hasten dira arazoak.
B garaia oraina ez bada, orduan A-rako esan dugunak B-rako ere
balio du. Mota honetako lanen erronka abiapuntu fidagarritzat har
daitezkeen ikerketa egokiak, erroldak batik bat, eskura edukitzea da
(1991: 41).
Oso gutxi dira halako azterketak eginak dituzten hizkuntza “zorionekoak”
(ibid.: 41), baina euskara, hizkuntz egoera erakusten duen
erroldarik ez badu ere, Bonaparte printzearen mapa eta lanei esker,
horietako bat dela esan dezakegu.
Iraganean burututako ikerketez landa bada erabil daitekeen beste
iturri bat: hiztunen oroitzapenak: “In some such studies, the «then» data
is sometimes based on (…) the memory of current respondents with respect
to Xish language use at one or more points in the past” (ibid.: 41).
Lekukotasun hauek arazo bat dute: datu edo argibide hutsekin batera
lekukoek euren iritziak ematen dituzte, eta kontua ez da bakarrik iritzi
subjektiboak gehitzen dituztela, baizik eta gizarteko momentuko joerei
edota galdetzailearengan sumatzen dituzten nahiei egokitzearren iragana
itxuraldatu egin dezaketela (ibid.: 41). Ikertzailearen zeregina arrisku
hau teknika egokiez saihestea da 64 .
Ikerketa batean hoberena eskala handiko teknika zabalak eta eskala
txikiko teknika zorrotzak elkartzea da, aurrenekoek agerian utzi dituzten
gaietatik gehien interesatzen zaizkigunetan bigarrenekoen bidez sakontzeko
(ibid.: 43).
Azken ohar metodologikoa ikertzailearen ikuspuntuari dagokio: deskribapena
aztertzen ari den esperientziaren barrutik eta bere aktoreentzat
duen esanahia aintzat hartuz egiteko eskatzen du Fishmanek, ez
64. Seigarren kapituluan ikusiko denez, Uitziko landa-ikerketan arazo hori ekiditzearren
eztabaida taldearen teknikaz baliatu naiz, ahozko historiaren barruan.
120