Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Ondorioak
(2) Nafarroako euskararen 1863-1936 bitarteko bilakabidearen irakaspenetatik,
“historiaren irakaspenez” mintzatzea zilegi bada, hiru
nabarmenduko ditut.
Lehenik, euskararen biziraupenaren gakoa familian, lagunartean,
herrian eta lurralde euskaldunetako eguneroko bizimoduan zuen indarrean
eta euskaldunek, ohartuta nahiz oharkabean, erakusten zioten
atxikimenduan egon da; euskararen belaunaldiz belaunaldiko jarraipenean
lehentasunezko zeregina izan dute lehen mailako sozializazio agenteek.
Transmisio naturala, hitz bitan. Halaber, ahalmen berezia izan du
euskal komunitateak XIX-XX. mendeetako gizarte-aldaketei egokitu
eta, modernitateari uko egin gabe, bere izaerari eusteko. Egun posible da
euskararen ikasketa naturalari bigarren mailako ibilbidea gehitzea —eta
lehenengo urratsak ezagutu ditugun euskaltzaleei zor zaizkie—, etxeko
euskara garapen landuarekin osatzen duten belaunaldi berriak prestatuz.
Euskararen kalitatea, eredua eta etorkizun kualitatiboa pertsona edo
gune hauengan dago, AB pertsonengan, eta dagokien tokia aitortu behar
zaie euskararen inguruko jardueretan.
Bigarrenik, Nafarroako hizkuntz desoreka estrukturala aipatu da
maiz. Bi komunitateen arteko harreman zuzen eta orekatuen ametsa,
euskal hizkuntz komunitatearen garapen osoa bermatuko eta babestuko
lukeena, gauzatu gabe dago oraindik eta hori izan da, hain zuzen ere,
erdal komunitatearen historikoki gainditu gabeko ikasgaia. Denon esku
dago urrats hori egin, huts egite historikoak zuzendu eta Nafarroan bi
hizkuntz komunitateei, ez bakarrik erdal hizkuntz komunitateari, beren
osaketa ziurtatzea.
Eta hirugarrenik, mugimendu euskaltzalearen ezaugarriak. Larrekok
eta Angel Irigarayk, ordura arteko esperientziak gogoan edukita, itxaropenak
neurri handi batean erakunde eta helburu politikoetan jartzen
zituen euskaltzaletasun motaren mugak garbi ikusi zituzten. Eta, aldi
berean, mugimendu euskaltzaleak behar zituen ezaugarri berriak ere
sumatzera iritsi ziren: euskal hizkuntz komunitatearen beharren ikuspegitik
jardutea, mendekotasun politikoetatik aske eta bide politiko hutsetatik
gehiegi espero gabe, euskaldun osoen (AB+BA) gune sendoen
inguruan eratuta eta lehentasuna komunitatearen beraren eraginkortasuna
areagotzeari emanez. Orduan igarri baizik egin ez zutena garbiago
ikusten da perspektiba historikoaz eta, nire ustez, beren gogoetek indar
osoa gordetzen dute.
538