Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
manak azalerazten, eta denetarik aditzen nuen. Adibidez, Espartzakoek
esaten zuten Erronkarikoekin beti erdaraz egiten zutela, baina
Eiaurrietako emakume batek duela gutxi esan zidan Donibane-
Garazikoekin ez zutela batere arazorik ulertzeko”.
Amaitzeko Aezkoa dugu, non Bonaparteren lekukotasunen arabera
ez zen higadura aipagarririk agertzen. Hala ere, gizonezkoen elebitasuna,
Bonapartek dioenez, ohikoa zen hiru ibarretan, XX. mendean pairatuko
zuten atzerakada iragarriz beharbada.
Hizkuntz hautaketa aztertzeko 2.3.2 atalean aurkeztu diren irizpideak
—soziologikoa, psikosoziala eta antropologikoa— gogoan izanik,
hitz batzuk esan ahal ditugu goiko argibideei buruz. Irizpide soziologikoak
erabilpen eremuak —barruti fisikoak, geografikoak, funtzionalak,
gizarte-taldeak eta abar— hartzen ditu kontuan. Irizpide horren arabera,
barruti batzuk hizkuntza jakin bati eta beste batzuk beste bati lotuta
zeudela ikusten da. Esate baterako, Erronkariko gizonen eremua, oro
har, eta, bereziki, herritik kanpo egindako lanarena, eremu erdalduna
zela esan dezakegu. Emakumeena, ordea, eremu euskalduna zen.
Zaraitzuarrentzat, Erronkariko biztanleekiko harremanena barruti erdalduna
omen zen eta Nafarroa Behereko biztanleekikoena, berriz, lekukotasunek
diotenez, euskalduna.
Ikuspegi psikosozialak norbanakoek hautaketa jakin bat egiteko
dituzten motibazioetan jartzen du arreta, motibazioak banakoaren eta
gizartearen arteko elkarrekintzaren emaitza direla jakinik. Kontuan hartzeko
faktoreak hauek dira: hiztunaren gaitasuna hizkuntza batean nahiz
bestean, talde sozialak berarengandik espero duen hizkuntza eta, hirugarrena,
solaskidearen hizkuntza. Hiru faktoreak bat datozenean egoera
teilakatua dagoela esaten dugu. Aldi berean, solaskideak hizkuntza desberdinekoak
direnean, uste izatekoa da nor bere mintzaira bestearenera
egokitzen saiatzea. Horrela begiratuta, garbi dago Erronkariko artzainak
Bardeen inguruko bizilagunen mintzairetara egokitu zirela (ikus 5.1.5
atala), euren jatorrizko hizkuntza apurka-apurka baztertuz. Haurrek
erdaraz erantzuten zutenean, berriz, azalpen bat baino gehiago izan zitekeen:
aukera bat da gaztelaniaz gaitasun handiagoa zutelako zela pentsatzea
eta, adibidez, kontrajarria ez den beste aukera bat, egokieraren
edo akomodazioaren ikuspegitik, ume haiek, Bonaparte eta bere kideak
kanpotarrak zirela ikusita, arrotz batengan espero zitekeen hizkuntzara,
erdarara, egokitu nahi zutela uste izatea da. Aldiz, gizonak emakumeen
hizkuntzara, euskarara, egokitzen ziren eta, orobat, euskara nagusi zen
Aezkoan eta Zaraitzuko herri gehienetan bat zetozen, hots, teilakaturik
zeuden, hiztunen gaitasunak eskatzen zuen hizkuntza, solaskideen hizkuntza
—solaskidea kanpotar erdalduna zenean izan ezik— eta gizarteak
haiengandik espero zuen hizkuntza: euskara.
Ikuspegi antropologikoak, azkenik, hautaketen atzean egon daitezkeen
kultur baloreak eta talde-partaidetza sentimenduak aztertzen ditu.
285