Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
ren alde etniko eta kulturalekin lotuta egon behar dute. Halaber, egoera
bakoitza ongi aztertzeko, hizkuntzen garapenaren garaian garaiko beharrak
zein ziren ulertzen laguntzen duten elementu teorikoak behar ditugu.
Balio orokorreko eredu garaturik ez izanik, gure eginkizuna, handik
eta hemendik ekarpenak bilduz, metodo egoki batez hornitzea da, aldi
berean aurrerantzean ibili beharko liratekeen bideak ahal den neurrian
erakutsiz.
(4) Ekarpenik interesgarrienak hizkuntzen bizitzaren bi aldeak
—iraupena eta ordezkapena— aintzakotzat hartu dituzten autoreengan
—Fishman, Fasold;…— eta Jose Maria Sanchez Carrionengan
aurkitu ditut.
Lehenengo sailekoen arabera, iraupena zein ordezkapena hizkuntz
hautaketaren eredu kolektibo iraunkorren emaitza izanik, historia soziolinguistikoaren
zeregina hizkuntz komunitate bat bere hizkuntzari eustera,
hizkuntza aldatzera zein elebidun bihurtzera eraman duten portaera
motak aztertzea litzateke. Hautaketa prozesu kolektiboa bada ere,
bere abiapuntua norbanakoak dira. Hizkuntz hautapena hiru ikuspegitatik
azter daiteke: soziologikoa, psikosoziala eta antropolinguistikoa,
sakonena eta besteak bere baitan biltzeko ahalmenik handiena duena
antropolinguistikoa izanik. Autore hauentzat, hortaz, garrantzi handikoa
da giza talde baten bere ezaugarri etnolinguistikoekiko atxikimendua
zertan den eta ukipenaren inguru etnokulturala zein den ongi ezagutzea.
Hautaketaz eta alde etnokulturalaz gain, hizkuntzaren erabileraz,
hizkuntz jarrerez eta hizkuntzaren gaineko jarduerez arduratu dira.
Ildo horretatik, ohar metodologikoak ere alor horiek lantzeak sor
ditzakeen arazoei aurre egitera zuzendu dituzte.
Gure ikerketaren interes orokorrekin bat datorren beste autorea Jose
Maria Sanchez Carrion dugu, lehen aipaturiko soziolinguistika historikorako
galdera eta irizpideez gain, hizkuntzen historia ulertzeko guztiz
baliagarria den sistema kontzeptuala garatu baitu.
(5) Literatura soziolinguistikoak adierazi dituen erronka metodologikoak
horrela aipa daitezke:
-gizakien erabaki eta hautapenak, gizarte-egituraren baldintzak eta
bien arteko elkarrekintza ongi azaltzea;
-hizkuntzaren bilakaera testuinguru etnokulturalean kokatzea, arazoa
euskal muga etnolinguistikoak mantentzea edo puskatzea baita funtsean;
-erdal komunitatearen portaeraren abiaburuan dauden mentalitate
eta ideologiak ulertzea, euskal hizkuntz komunitatearen bilakaeraren
oinarrian erdal kulturarekiko ukipena baitago;
-kultur aniztasuna kontuan hartuz, guztiei ezarriko litzaiekeen paradigma
lineal bakarrean ez erortzea. Adibide bat: tradizioaren ostean
159