Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
movimientos nacionalistas (o no nacionalistas), sino las personas normales
y corrientes que son objeto de los actos y la propaganda de aquéllos,
es dificilísima de descubrir” (etzana nirea da) (1991: 19). Hiztun edo
herritar xumeen asmo eta portaerak ezagutzearen garrantziaz ohartu
diren beste ikertzaile batzuk ere badaude: Gellner (1988) eta Breuilly
(1990), kasu. Baina betebeharraren zailtasunak ikusita, sakontasuna
galdu eta hari nagusitik desbideratzen ari direla jakinik ere, ageriago eta
dokumentatuago dauden beste gai batzuk —mugimendu abertzaleak,
hizkuntzaren aldekoak, euskararen aurkako erasoak…— jorratzeari
makurtu zaizkio eskuarki. Gure kasuan, ordea, ikerketa ez badugu zeharo
desitxuratu nahi, ez dago halako murriztapenik egiterik: Nafarroako
euskararen historiaren mamiari heltzeko nahitaez euskaldunen multzo
orokorrera jo beharra dugu.
Eredu eginik ezean, neure hautapenak egin behar izan ditut, denen
artean eskema metodologiko emankorra osatzeko asmoz. Ez dira gutxi
egoera berean aurkitu diren ikertzaileak eta ziur nago gehienek, nik neuk
ere bai, noski, bat egingo luketela Ferdinand Brunotek Histoire de la langue
française-n adierazitakoarekin: “Il va sans dire qu’obligé de me créer
de toutes pièces une méthode pour cette philologie sociologique, je ne
me flatte pas de l’avoir portée à la perfection” (Brunot 1967, VII: 3).
Soziolinguistika historikorako laguntza eske auzo-zientzietara jotzen
dugularik, haien arazo metodologikoak antzekoak direla ikusten dugu.
Soziologia historikoak, esaterako, mende laurden luzeko ibilera du eta
eginkizun konparatibo garrantzitsuei ekiten die, baina metodo arazo
handiak aurkitzen ditu, Bertrand Badiek (1992: 342) agertu zuenez: “el
método sociohistórico parece carecer por ahora de definición”.
Metodologi hutsuneek ez dute, hala ere, ikerketa eragotzi behar: “Sin
embargo, la magnitud de estas dificultades metodológicas no debería
impedir el florecimiento de la perspectiva sociohistórica: su utilización
no tiene sustituto en ciencias sociales y no se ha igualado el esclarecimiento
comparativo que es capaz de aportar” (ibid.: 349). Gauza bera
esango genuke historia soziolinguistikoaz.
Esandako erronkek berrikuntza metodologikoa eskatzen dute eta, ildo
horretatik, erabili dudan metodologiak hiru ezaugarri nagusi ditu:
(1) soziolinguistika sinkronikoaren ekarpenak —kontzeptuak, teknikak…—
bilakaera diakronikoaren azterketara egokitzea;
(2) disziplinarteko lana izatea, oso anitza, soziolinguistika eta hizkuntzalaritzaz
gain, historia, soziologia edota etnografia zientzietara joaz
sarritan;
(3) lan konparatiboa da, Nafarroako euskararen bilakaera beste hizkuntza
eta lurralde batzuetakoekin alderatuz.
Helburua —edo argitzeko arazo intelektuala— euskaldunek subjektu
bezala euren hizkuntzarekiko izan duten portaera ulertzea dela esan
dugu, eta, honi lotuta, erdaldunek euskararekiko izandakoa.
43