Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
sutsuaren eragina gehitzen zitzaien, hau da, soldadu joandako mutilek
frantseste bikoitza izaten zuten: linguistikoa eta politikoa, batak besteari
indarra emanez 113 :
Fondus dans une France militaire et guerrière, (…) les paysans prenaient
bon gré mal gré un sentiment national dont l’orgueil soutenait les élans.
L’école de français d’alors, c’etait le régiment. (…) dans son cours ordinaire,
la vie de gloire et de servitude était toute française. Une absence aussi
prolongée de toute la population mâle ne s’était jamais produite. Les conséquences
devaient en être fatales pour les patois.
(ibid.: 523-4)
Iraultzaren kanpo politikaren hizkuntz ondorioak: nazio hizkuntzen
aldarrikapenen piztea
Frantziako Iraultzaren ekarpenak nabariak dira nazio-estatuen eraikitze
prozesuetan, baina hauek ez dira Iraultzaren zurrunbiloan sortutako
ideietatik edan zuten bakarrak. Estaturik gabeko herrien mugimenduek
ere, hizkuntzen aldekoek, gure kasuan, handik edan zuten.
Iraultzak, erromatarren hegemonia gogoan hartuta, bere amets indoeuropar
berezia izan zuen. Ametsa Hexagonora mugatu zen hasieran:
“Le tu regere imperio populos fut appliqué à la France, et il semble que,
comme jadis, on ait considéré que l’unité de langue devait être une des
formes de l’imperium” (Brunot 1969, XI-1: 62). Baina, berehala, 1791z
geroztik izan zituzten gerrek akuilatuta, eta XVIII. mendearen azkenaldiko
“frantsesaren unibertsaltasunari” buruzko gogoeta oraindik freskuek
itsututa, “askatasunaren hizkuntzaren” ezarpenaren ametsa mugaz
bestaldeko herrietara ere hedatu nahi izan zuten (ibid.: 55). Emaitzak,
dena den, iraultzaile frantsesek espero zutenaren aurka, ez ziren
Frantziarekiko eta frantsesarekiko atxikimenduaren areagotzea,
Europako herrien nazio hizkuntzen eta, oro har, abertzaletasunaren
aldarrikapenen hasiera baizik.
Iraultzaren goiburuak “nazio subiranotasuna”, “nazio bat, hizkuntza
bat” eta “giza eskubideak” baldin baziren, Europako herriek nork bere
baitatik eta bere hizkuntzatik ulertu zituzten: norberaren nazio askatasuna.
Frantziaren inbasioa pairatu zutenek —Espainia, kasu—, gainera,
Frantziaren konkisten aurkako erresistentziaren edukia gehitu zioten
askatasunari. Mota horietako interpretazioak aurkitzen dira Hungaria,
Irlanda eta Poloniako orduko mugimendu iraultzaileetan, esate batera-
113. XIX. mendeko gerrateetan nafarrek izan zuten esku hartze handia gogoan izanik,
Frantziako gertakarien parekotasuna aise antzemango da, Arturo Campionek
(1976: 27, 265) erakutsi zuenez. Maria Cruz Minak (1981: 72) Campionen baieztapenarekiko
adostasuna adierazi du.
207