Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Euskararen Bilakaera Iraupen Luzeko Bost Gairen Argitara
importantes del siglo XX” (Le Goff et al. [zuz.] 1988: 156) 97 — aurkitzen
dugu. Indoeuropar jatorriko taldeek historian zehar beste herriekiko
—erdal kulturak euskaldunekiko erakutsitakoak, esate baterako—
behin eta berriro errepikatu dituzten portaerek eta esplikazio ideologikoek
iturri komuna dutela eta eredu kanoniko moduko baten arabera
taxututa daudela esan zuen Dumezilek 98 .
Zer den bere burua indoeuropartzat jotzea askok jakin dute eta, adibidez,
harro-harro mintzatu zen horretaz J. Vendryes hizkuntzalaria
Antoine Meillet eta Marcel Cohenek zuzenduriko Les langues du monde
liburuan:
La famille indo-européenne est celle à laquelle étaient reservées dans l’historie
les destinées les plus hautes. Elle a créé les formes linguistiques qui ont
servi aux littératures les plus belles et les plus riches; elle a aidé à se répandre
les civilisations qui ont conquis le monde. (...). Ce succés prodigieux, si
on le compare au sort de tant d’autres langues, qui ont végété sans éclat dans
des territoires resserrés ou même ont été étouffées par des langues plus vivaces,
s’explique par des causes historiques au nombre desquelles il faut compter
le génie propre des Indo-européens, le caractère de leurs institutions, le
prestige de leur civilisation. Partout où ils se sont étendus, les Indo-européens
représentent une aristocratie conquérante, dominant des peuples vaincus
et leur imposant avec son autorité l’usage de sa langue.
(Vendryes 1924: 19)
Laburbilduz, bi atal nabarmentzen dira indoeuroparren ikuskeran:
hiru funtzioen ideologia eta gizartearen sorrera eta osaketari buruzko teoria.
Hiru funtzioen ideologiak funtsean gizarteak hiru osagai, hiru funtzio
dituela dio: (1) subiranotasunaren funtzioa —erlijioa gehi botere politikoa—,
(2) funtzio militarra eta (3) emankortasunaren funtzioa —ugaritasuna;
aberastasuna; plebea, patrizioei oposatzen zaien kontzeptu bezala;
emakumeak; kanpoko herriak; elikadura; bakea; plazerra…—. Hiru
97. Era berean, Enrico Campanilek (1995: 32) indoeuroparren ideologiaren aurkikuntza
eta zehaztapena Dumezili zor zaiola dio: “el descubrimiento y la definición de la
ideología indoeuropea se debe a un gran estudioso francés, G. Dumézil, que ha dedicado
a esta problemática su larga actividad científica”. Ikus, halaber, Mircea Eliaderen
Dumezilen ikerketen goraipamena (Eliade 1984: 116, 30. oin-oharra). Eztabaidatua ere
izan da Dumezil. Esate baterako, Colin Renfrew-ek (1990: 202-10), begirune handiz eta
ikuspuntu arkeologiko-historikotik argudiatuta, hiru funtzio hierarkizatuen ideologiak
estatua zuten herrientzat balio duela uste du, baina ez oraindik estaturik garatu ez zuten
hasierako indoeuroparrentzat. Beste kritika bat: Francisco Villar (1991).
98. Erdal kulturak euskal kulturarekiko ukipenean erakutsi dituen joeren azalpena
emateko bide bat baino gehiago izan daitezke. Oso emankorrak dira, adibidez,
Claude Levi Strauss-ek (1993) nahiz Mircea Eliade-k (1982) Mendebaldeko zibilizazioak
gainerako kulturekiko erakutsitako jarrerak eta erdietsitako nagusitasuna ulertzeko
asmoz egindako azterketak. Haien ekarpen aberatsak baztertu gabe, oraindik sakonago
eta iradokitzaileagoa delakoan Dumezilen bidea hautatu dut, esan bezala.
188