Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
karaz minzatu den giza talde bat izan delako da. Nafarroako euskararen
historia talde euskaldunaren historia da. Talde horrek egituraturik iraun
duenean euskarak ere iraun egin du eta hizkuntz komunitatea desegituratu
den lekuetan, euskara desagertu egin da. Euskal hizkuntz komunitatearen
ezaugarri linguistiko-kulturalak ezagutu behar ditugu, hortaz,
eta hizkuntzaren transmisio mekanismoak eta beren indarraren iturriak.
Halaber, euskarak euskaldunentzat zituen balio praktikoa eta prestigioa
ulertuko ditugu horrela. Ezagutu behar dugu, nola ez, transmisio mekanismoak
nola puskatu diren eta zergatik. Hau da, azken batean hautapen
kolektiboen aurrean gaudelako, zergatik hautatu den alde batzuetan
seme-alabei euskara irakasten segitzea eta beste batzuetan, berriz, ez
segitzea. Ezaugarri sozio-kultural berdinak ala desberdinak zituzten bi
aldeek, euskara baztertzea erabaki zuenak eta euskarari eutsi dionak?
Ikergaiak, beraz, euskal hizkuntz komunitatea, bere ezaugarri etnolinguistikoak,
bere bizitza, ugalketa eta transmisio mekanismoak (iraupena,
azken batean) eta haien puskaketa (galera) dira. Halaber: talde
euskaldunaren eta erdaldunaren arteko ukipena eta horren ondorioak.
(b) Ikergai zehatzagoak: Nafarroako hizkuntz tradizio historikoa;
Foruak eta euskara; XIX. mendeko jazoerak; gertaera horien eragin
material eta ideologikoa eta euskararen bilakaeran izandako ondorioak.
(c) Benetako aurrerapausoa izango bada, honako ezaugarri hauek
eduki behar ditu Nafarroako euskararen historiaren ikerketak:
-ohiko azalpen ereduaz haratago joan nahi izatea, borondate hori
aldaketa metodologikoan gauzatzen dela jakinik;
-soziolinguistika zientifikoaren barruan kokatzea;
-ikuspegi disziplinarteko eta konparatiboa garatzea.
2.2 Gaztelaniaren eta frantsesaren historiografia gainerako hizkuntzen
aurrean
Gaztelania eta frantsesaren historia-liburuei alde askotatik hel badakieke
ere, nik bi hizkuntzen historialari nagusiek erabili dituzten hizkera
eta ikuspegien aldetik irakurri ditut, euren hizkuntzei buruz nahiz
gainerakoei buruz mintzatzen direlarik baliatzen dituzten hizkera motak
eta hauen azpitik dauden ikuspegi ideologikoak argitzeko asmoz. Xedea
ez da, beraz, eman dituzten datuen egiazkotasuna epaitzea, are gehiago,
albiste gehienak, banaka hartuta, kalitate handiko ikertzaileengandik
datozelarik, zuzenak direla esan genezake39 . Helburua, esan bezala, jazo-
39. Esate baterako, ukaezina da Menendez Pidalek euskararekiko erakutsi zuen
arreta, iritzi orokorretan sartu gabe. Ikus, adibidez, 1918. urteko “Sobre las vocales ibéricas
e y o en los nombres toponímicos” artikulua (Menendez Pidal 1952), non, besteak
beste, Pirinioetako euskararen aztarnak aztertzen diren, Joan Corominasek geroago
egingo zuen bezala.
79