Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
garri garrantzitsu dituzte komun. Aurrenik, transmisioaren erdian giza
taldearen borondatea jartzen dute, azalpen mekanizistak alde batera
utziz, Peter Burkek (1987: 69) azpimarratu zuenez:
Las tradiciones no persisten automáticamente, por «inercia», como a veces
dicen los historiadores. Son el resultado de un gran esfuerzo por parte de
padres, profesores, sacerdotes, patronos y otros agentes de la socialización.
El concepto de «reproducción cultural» dirige la atención al esfuerzo requerido
en el momento presente, para mantener una sociedad dada más o
menos como es.
Kulturen jarraipenaren azterketen bigarren ezaugarria hau da: toki
nabarmena egiten diote gizarte-aldaketari eta, horrenbestez, jarraipenaz
hitz egiteak ez du esan nahi aldaketak gertatzeko aukera baztertzen
denik.
Oro har, gizarte-sistema batek, euskal hizkuntz komunitateak, kasu,
belaunaldi batetik bestera jarraitzen badu, bere kideek horrela nahi izan
dutelako da, jakinik beste norabideren bat hartzeko aukera ere izan
dutela gehienetan: “hemen, berriz, euskaari beti eutsi zioen jendeek”
(ET: 35), zioten uitziarrek eta arrazoi osoa zuten, euskararen iraupena ez
baita “berez” gertatzen den zerbait, hiztunek, “jendeek”, egunero-egunero
egiten duten zerbait baizik.
Gure kasuan, azalpena Pierre Bourdieuren kontzeptuen inguruan
antolatuko dut: kultur ugalketa, hizkuntz azoka, habitusa eta lan pedagogikoa
(ikus 2.3.2.4 atala). Giltzarena habitusaren kontzeptuak egiten
du, ondoko azalpenean ikus daitekeenez:
(…) le travail pédadogique tend à reproduire les conditions sociales de production
de cet arbitraire culturel [“arbitraire culturel”= kultura jakin bat,
Bourdieuren hizkeran], i.e. les structures objectives dont il est le produit,
par la médiation de l’habitus comme principe générateur de pratiques
reproductrices des structures objectives.
(Bourdieu eta Passeron 1970: 48)
Orokorki, Uitziko hizkuntz komunitatearen ugalketa edo jarraipena
aztertzen ari gara. Hizkuntz komunitateak portaera arau eta balore jakin
batzuk zituen eta hizkuntz elkartrukeen azokan bereak beste batzuekin
alderatu eta balioztatu egiten zituzten. Hizkuntz azoka bikoitza zen:
eremu euskaldunekoa eta Nafarroa osokoa. Eremu euskalduneko azokak
euskara egoera askotarako hizkuntza baliotsua zela adierazten zien;
Nafarroa osoko azokak, ordea, erdal komunitateak antolatuta, gaztelaniaren
balioa erakusten zien. Eredu, arau eta irizpide horiek guztiak lan
pedagogikoaren bidez ikasi eta barneratzen zituzten haurrek, Uitziko euskal
hizkuntz komunitatearen habitusa edo kultur eta hizkuntz gaitasuna
finkatuz. Uitziko bizilagunek, behin euskaran oinarritutako habitusa
beren baitan eratu eta gero, haren arabera jokatzen zuten praktikan eta
357