Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Oinarri Teorikoak
ra nacional en castellano” (ibid.: 463). Gaztelaniaren eragina gero eta
handiagoa izan da “erregioetako hizkeretan” eta, euskarari dagokionez,
“no es de extrañar, por tanto, que el área del vascuence sufra constante
reducción” (ibid.: 464).
Estatu espainoleko hizkuntzetan, literatur garapenaz den bezainbatean,
mailaketa bat egin du. Gaztelania aurrena, noski —“la literatura
nacional en castellano”— eta gero “erregioetako hizkuntzak”. Hauen
artean, katalanak literatura bat sortzea lortu du, galizierak ere bai, nahiz
eta urriagoa izan eta, azkenik, euskara dugu, kultur hizkuntza izatera
iritsi ez dena, oraindik gaitasuna erdiesteko ahaleginetan omen dabilena.
Horrela gauzatu da, bada, kontra-azalean egin digun asmoen aurkezpena:
“Asistimos, pues, a la evolución esencial de nuestro idioma (…)
sin que se oscurezcan en ningún momento las relaciones íntimas con las
demás lenguas —tan hermosas también— de la geografía española”.
Penintsulako gainerako hizkuntzen “edertasunaren” aitorpena gogoan
edukitzekoa da, antzeko aitorpenak erruz aurkituko baititugu XIX.
mendeko idazleengan, baita erdaltzaleengan ere (ikus 7.3 atala).
Penintsulaz kanpoko hizkuntzen artean Europakoak eta
Ameriketakoak daude. Europako hizkuntzekin edukitako harremanez
dagoeneko hitz egin dugunez, Ameriketako hizkuntzak gelditzen dira.
Hauek batzuetan “lenguas indígenas” edo “idiomas aborígenes” (ibid.:
537) dira, baina beste batzuetan ez omen dira “hizkuntza” izatera iristen
eta “hablas indígenas” (ibid.: 551) baizik ez dira. Beste pasarte batean
“lenguas generales” —hedapen orokorra zutenak: azteken nahuatla,
inken kitxua…— eta “infinitas lenguas tribales” (ibid.: 541) edo “abigarrada
multiplicidad de las lenguas aborígenes” (ibid.: 544) —hedapen
txikikoak— bereizi ditu. Adjektibo hauek guztiak, funtsean, lehen aipatutako
Nebrijaren ildotik doaz: “pueblos bárbaros e naciones de peregrinas
lenguas”. Gauzak horrela, denok ulertuko dugu zer onuragarria izan
den beraientzat “hispanohablantes” bihurtu eta “comunidad de pueblos
hispánicos” osatzera iritsi izana, besteak beste, barbaro hutsak izatetik
“250 millones de seres humanos” edo “hombres de todas las razas”
(ibid.: 462) multzoen barruan onartuak izatera heldu ahal izateko.
Honaino iristen da Espainiako —Euskal Herria barne— hizkuntzalari
belaunaldi bat baino gehiagoren maisua —“tuve, para ello, al mejor
de los maestros: Rafael Lapesa” (Echenique 1987: 16)— izan den
Lapesaren Historia de la lengua española-ko hizkeraren azterketa 40 .
Liburu honek zein Menendez Pidalenak darabilten terminologia balore
dikotomia garbian oinarritzen da: gauza bat opa diogu geure buruari eta
beste bat, guztiz desberdina, besteei. Gurea bezalako hizkuntzek besteei
40. Agerian gelditu den pentsamoldea ez da salbuespen bat Rafael Lapesaren bilakaeran.
Ikus, adibidez, “España, creadora de una lengua universal” (Lapesa 1997) artikulua.
86