Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Euskal Hizkuntz Komunitatearen Sistema Historikoa: Uitziko Landa-Ikerketa
vale la pena clasificar a toda costa dos lenguas en contacto como «superior»
e «inferior», respectivamente”, esan zuen Weinreichek (1974: 207),
Mitxelenak bezalaxe (2.1.3 atala)— eta bi aldagai izan behar dugu kontuan:
norentzat eta zein esparrutan. Hau da, norentzat? galdetzen dugunean
ama hizkuntzako taldeak bereizi behar ditugu, euskaldunak eta
erdaldunak gure kasuan. Esparruari dagokionez, barneko eta kanpoko
munduak bereiziko ditugu. Horren arabera, adibidez, euskarak euskaldunentzat
barnerako prestigioa zuela esango genuke, eta erdaldunentzat
ez ordea. Bi faktoreak gurutzatuz, honako sailkapen hau egin dezakegu:
Uitziarrek euskaldun izaten segitzearen gakoa euskararekiko atxikimenduan
dago, euskarak beraientzat zuen prestigioan, baina, beste
urrats bat eginez, nondik zetorkien uitziarrei euskararenganako zaletasuna?
Alegia, euskarak iraun du euskaldunek eutsi egin diotelako eta euskaldunek
eutsi diote aldeko jarrera zutelako, aski motibazio izan dutelako,
baina zergatik izan dute aldeko jarrera hori? Zergatik nahiago izan
dute euskaraz, eta ez eskura zuten gaztelaniaz, adibidez, aritzen jarraitu?
Uitziarren jarreraren oinarriak ez ziren ideologikoak, bizipen sakonetan
eta, aldi berean, behar praktikoetan sustraiturikoak baizik. Lehen
hizkuntza 197 euskara zuten eta hizkuntza horren gainean eraikitzen zuten
euren izaera edo nortasuna 198 . Orobat, euskaraz garatzen zuten pozgarria
197. Gogora dezagun (ikus 2.3.2.1 atala) Weinreichentzat pertsona baten ama hizkuntza,
edo lehen hizkuntza, definizioz pertsona horren hizkuntza gainartzaile edo
dominantetzat hartzen dela.
198. Ama hizkuntza pertsonaren berezko pentsamendu eta komunikazio tresna
bihurtzen da, Unescok gogoratu zuenez (ikus 2.3.2.1 atala). Sanchez Carrionek
(1981a: 131), bestalde, horrela esan du: “la lengua de la identidad es la que está «dentro
del sujeto mismo», formando parte inseparable de él: es la lengua en la que analiza
sus procesos mentales y afectivos: sobre todo aquellos procesos más personales y más
recreadores: la lengua de lo que en otro lugar se ha llamado su espacio simbólico”.
Zentzu berean, eta gizabanakoen mailatik kolektibora igaroz, euskarazko lurralde animikoaz
mintzatu da Patziku Perurena: “Euskalduntasunak irauten badu izango da bere
348
Euskararen prestigioa Erdararen prestigioa
Barnerako Kanporako Barnerako Kanporako
Euskaldunentzat + - (+) - +
Erdaldunentzat - - + +
Prestigioaren kontzeptuaren konplexutasuna.