Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Euskararen Bilakaera Iraupen Luzeko Bost Gairen Argitara
Baroja 1986: 351). Bestalde, badago zubiarena egiten duen kontzeptua:
nekazari gizartea (Rocher 1990: 299-301), eta horretan oinarrituko naiz.
Trantsiziozko gizartea zen XIX. mendeko Nafarroakoa eta, nahiz eta
Errejimen Zaharra puskatu eta gizarte kapitalistaren baldintza orokorrek
gero eta eragin nabariagoa izan, nafar gizartearen bilakaera nekazari eta
industri gizarteen ezaugarrien gurutzaketaren emaitza izan zen.
Gurutzaketan, hala ere, nagusitasuna oraindik nekazari munduari zegokion
eta Nafarroa, eremu euskalduna ere bai, jakina, nekazari gizartea 91
zen gehienbat: “interesa destacar dos cuestiones acerca de la economía y
la población navarra de la época [XIX. mendea]. Una, su profunda vinculación
con el mundo agrario. Otra, el carácter tradicional de la agricultura
navarra” (Mikelarena 1994: 161). Nafarroak esandako nekazari
ezaugarriak zituen, baina ez zen bakarra Europan eta, beste lurralde
askotan, Euskal Herrikoetan ere bai, industrializazioa jadanik abiatuta
egon arren, biztanleriaren zati nagusia baserritarra zen: “Incluso en los
países más industrializados, habría que aguardar hasta fines de siglo para
que la balanza [nekazari guneetako biztanleria/hiriguneetakoa] se inclinara
a favor de las ciudades” (Bedarida 1989: 156). Nekazari gizarteak,
XIX. mendean ezezik, egungo munduan ere, industri gizartean txertatuta,
pisu handia du:
(…) los dos tipos de sociedad pueden coexistir en el seno de una misma
sociedad global concreta. En efecto, puede afirmarse que, si bien hay sociedades
que son exclusivamente tradicionales, no hay ninguna, sin embargo,
que sea íntegramente una sociedad tecnológica. En todas las sociedades
modernas, incluso en las más industrializadas, Canadá, Estados Unidos,
Gran Bretaña, Francia, URSS o Japón, unas formas de sociedad tradicional
—en el campo y, para el caso de América del Norte, entre las tribus
indias— cohabitan con la civilización tecnológica.
(Rocher 1990: 298)
Behin toki askotan industri gizartearekin batera nekazari gizarteak
ere bizirik dirauela, are gehiago XIX. mendean, eta horrek XVIII. mendeko
Frantziari buruzko azterketa analogiaz erabiltzea baimentzen digula
erakutsi eta gero, aztertzen ari garen bilakaera hobeki ulertzen lagunduko
digutelakoan, nekazari gizartearen ezaugarriak aurkeztuko ditut.
Gizarte tradizionala/industri gizartea ohiko sailkapeneko gizarte tradizionalaren
izenpean oso egoera mota desberdinak jasotzen direnez, ez
da harritzekoa “que los historiadores de la Europa preindustrial hayan
visto que el modelo [gizarte tradizionala/gizarte modernoa] no es ade-
91. Nekazari izaeraren nagusitasuna ez da berria, Nafarroako konstante historikoa
baizik, Jose Maria Lacarrak, esate baterako, azaldu duenez: “siempre pesó más en
Navarra el elementu rural que el urbano” (Lacarra 1963: 232).
174