Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

More documents

Recommendations

Info

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa 1830-1876 bitartekoa izan da, arrazoi erraz batengatik: hori delako Nafarroako Artxibo Administratiboko eskolak betetzeko espedienteek —“Archivo Administrativo de Navarra, Enseñanza, Expedientes de provisión de escuelas”— besarkatzen duten aldia. Espedienteen osaketa mailari dagokionez, alde nabariak daude batetik bestera, baina argibide aberatsak eskaintzen dituzte denek, izendapen bakoitzaz dosier oso bat dagoelako: udalak Nafarroako hezkuntza batzordeari postua hutsik gelditu zela adieraziz igorritako eskutitzak, iragarki ofizialak, hautagaien instantziak eta gainerako agiriak, azterketak, udal bileren aktak, eta abar. Izendapena beti udalak egiten zuen, arestian azaldutako prozeduraren arabera. Jasotako datu zehatz guztiak eranskinetako 4. taulan biltzen dira, eta haietatik honako ideia hauek atera ditut, orain artekoak baieztatzera datozenak: -Maisu-maistra gehienak nafarrak ziren, bai hautatuak ateratzen zirenak bai postura aurkezten zirenak. Deialdiaren iragarkiak aldameneko probintzietako boletin ofizialetan ere jarri ohi ziren, baina oso gutxi izan ziren aztertutako herrietara joateko interesa erakutsi zuten kanpotarrak. -Mugikortasun handia zegoen eta horretarako irizpide nagusia Nafarroaren barrutia zen. Nafarroan jaiotako maisu-maistrak Nafarroa osotik mugitzen ziren. Adibide bat jartzearren, Benigna Palacios dugu, Eneritzen jaioa —Garestik gertu—, 1856ra arte Andosillan egon, urte hartan Otsagira joan eta 1860.ean Cascantera aldatu zena. -I. Errepublikako urteetan Konstituzioaren zina egin behar izaten zuten maisu-maistrek eta egiten ez zutenak —ideologia karlistakoak edo— kanporatuak izaten ziren. Karlistek haietakoren bat bere postuan berrezarri zuten gerran zehar eta 1876an, gerra amaituta, berdin gertatu zen beste zenbaitekin, baina, hala ere, beste batzuk posturik gabe geldituko ziren betiko. I. Errepublikako Konstituzio “ateoaren” zinak hurrengo urteetan ere ondorioak izango zituen ukaezinezko iragazki ideologikoa eragin zuen Nafarroako maisu-maistren artean. -Euskararen irizpidea ez zen behin ere agertu aztertutako agiri guztietan. -Postua eskatzerakoan, zenbaitetan, edo ematerakoan, beste zenbaitetan, irizpide bat, ez bakarra, ezta gutxiago ere, hurbiltasun geografikoa izaten zen, ulertzekoa denez. Hau Garesko eta Irurtzungo zerrendetan antzematen da batez ere —Uitzik ere inguruko herrietako maisu batzuk izan zituen, ez guztiak, ordea—. Hurbiltasun geografikoarena izan zitekeen euskarari praktikan zirrikitu bat utziko zion bide bakarretako bat: maisu-maistrek beren jaioterritik hurbileko herrietara joateko joera baldin bazuten, honek aukera ematen zuen herri euskaldunetan irakasle euskaldunak izateko. Hala ere, erruz ibiltzen ziren maisu-maistra erdaldunak herri euskaldunetan. Edo 443
Erdal Hizkuntz Komunitatea eta Euskara erdara hutsean ziharduten bertako irakasleak ere, 1911ko Otsagiko udal eskolaurreko maistra bezala, Arturo Campionek salatu zuenez 263 . 7.4.5 Euskararen aurkako zigorren esanahia Eskolan euskara debekatzen eta zigortzen zela gauza ezaguna izan da Nafarroan betidanik264 , eta, nik dakidala, XIX. mendearen azken laurdenera arte inor, edo ia inor, ez zen horren aurka deus esaten hasi. Xalotasun osoaz aipatu zuten 1765. urtean auzitegietako hartzaile erdaldunek euskararen debekua —“prohiviendoles el hablar vascuence” (Irigaray 1966: 83)— hain ezaguna bihurtu den pasartean. Oraindik argiagoak dira 1790. urtean Agoitzen jaso ziren testigantzak. “En la villa de Aoiz, de inmemorial tiempo a esta parte, a abido y hay escuela de niños y niñas, con maestro asalariado, quien prohibe a unos y otros el ablar bascuence” (Jimeno Jurio 1992c: 467), zioten lekuko guztiek, eta, noski, debekuak arauaren hausleen zigorra zekarren berarekin: “En la escuela de primeras letras tienen pena de que no usen del ydeoma vascongado, con el objeto de instruirsen en el castellano” (etzana nirea da) (ibid.: 467). Jimeno Jurioren ustez, hura izan zen Nafarroako politika orokorra: “Esta política fue mantenida por las Cortes generales del XVIII. La enseñanza continuó impartida en castellano, con prohibición expresa de que los alumnos emplearan la lengua materna o se comunicaran en ella” (ibid.: 467). Zigor metodorik erabiliena eraztunarena dugu, edo horren aldakiren bat, giltza bat, adibidez, Uitzin egiten zuten bezala. 263. “Existe en esa capital del valle [Otsagi] una escuela de párvulos, costeada, á mi entender, por fondos municipales, y la regenta una maestra, hija de la misma villa. No dicen que esa buena mujer raye á gran altura en el conocimiento del castellano; no le hace: puro —averiado, rico en concordancias cervantescas— bizkaínas ella se lo embute á las criaturas, desentendiéndose en absoluto del habla materna” (Campion 1911: 20). 264. Hala ere, maisu-maistra zigortzaileen ondoan euskara zigortzen ez zutenak ere bazeuden, Uitzin ezagutu genuen bezala. Kasu adierazgarri bat Abaurregaineko maisua dugu, 1883.ean izendatua eta ia 50 urtez jardun zuena. Euskalduna zen eta haurrei eskolatik kanpo euskaraz hitz egiten uzten zien, auzo herrietan ez bezala. Abaurregaineko euskararen iraupenean zeregin handia izan zuen berak eta Euskeraren Adiskideak elkartearen zorionak jaso zituen: Es éste uno de los pueblos donde mejor se ha conservado el vascuence —nos dice el celoso párroco (…)— debido a que el señor maestro es vascongado y en los 46 años que viene ejerciendo ese cargo, nunca les prohibió a los niños que hablasen euskera fuera de la escuela, a cuya prohibición se debe la desaparición de esa lengua en pueblos limítrofes. (Euskal-Esnalea XIX, 1929, 52-3) 444
Page 1 and 2:
Jakintza-arloa: Soziolinguistika So
Page 3:
NAFARROAKO EUSKARAREN HISTORIA SOZI
Page 6 and 7:
Aurkibidea 2.3.1.4 Laburpena eta on
Page 8 and 9:
Aurkibidea 7.3.2 Nafarroako erdaldu
Page 10 and 11:
ESKER ONAK Lana egiten lagundu dida
Page 12 and 13:
1. SARRERA Sarrerak bi zati ditu. L
Page 14 and 15:
Nafarroako Euskararen Historia Sozi
Page 16 and 17:
Page 18 and 19:
Page 20 and 21:
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
Page 26 and 27:
Page 28 and 29:
1. irudiak egoera orekatua islatzen
Page 30 and 31:
Page 32 and 33:
Page 34 and 35:
Page 36 and 37:
Page 38 and 39:
2. OINARRI TEORIKOAK: EUSKARAREN HI
Page 40 and 41:
Page 42 and 43:
Page 44 and 45:
Page 46 and 47:
Page 48 and 49:
Page 50 and 51:
Page 52 and 53:
Page 54 and 55:
Page 56 and 57:
Page 58 and 59:
Page 60 and 61:
Page 62 and 63:
Page 64 and 65:
Page 66 and 67:
Page 68 and 69:
Page 70 and 71:
Page 72 and 73:
Page 74 and 75:
Page 76 and 77:
Page 78 and 79:
Page 80 and 81:
Page 82 and 83:
Page 84 and 85:
Page 86 and 87:
Page 88 and 89:
Page 90 and 91:
Page 92 and 93:
Page 94 and 95:
Page 96 and 97:
Page 98 and 99:
Page 100 and 101:
Page 102 and 103:
Page 104 and 105:
Page 106 and 107:
Page 108 and 109:
Page 110 and 111:
Page 112 and 113:
Page 114 and 115:
Page 116 and 117:
Page 118 and 119:
Page 120 and 121:
Page 122 and 123:
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
3. EUSKARAREN BILAKAERA IRAUPEN LUZ
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186 and 187:
Page 188 and 189:
Page 190 and 191:
Page 192 and 193:
Page 194 and 195:
Page 196 and 197:
Page 198 and 199:
Page 200 and 201:
Page 202 and 203:
Page 204 and 205:
Page 206 and 207:
Page 208 and 209:
Altsasu Nafarroako Euskararen Histo
Page 210 and 211:
Altsasu Lizarra Nafarroako Euskarar
Page 212 and 213:
Page 214 and 215:
Altsasu Nafarroako Euskararen Histo
Page 216 and 217:
Page 218 and 219:
Page 220 and 221:
Page 222 and 223:
Page 224 and 225:
Page 226 and 227:
Page 228 and 229:
Page 230 and 231:
Page 232 and 233:
Page 234 and 235:
Page 236 and 237:
Page 238 and 239:
Page 240 and 241:
Page 242 and 243:
Page 244 and 245:
4. EUSKARAREN GEOGRAFIA ETA DEMOGRA
Page 246 and 247:
Page 248 and 249:
Page 250 and 251:
Page 252 and 253:
Page 254 and 255:
Page 256 and 257:
Page 258 and 259:
Page 260 and 261:
Page 262 and 263:
Bonaparte Printzearen eta Bere Lagu
Page 264 and 265:
Page 266 and 267:
Page 268 and 269:
Page 270 and 271:
Page 272 and 273:
Page 274 and 275:
284 Bonaparte Printzearen eta Bere
Page 276 and 277:
Page 278 and 279:
Page 280 and 281:
Weinreichek Mazedoniako lekukotasun
Page 282 and 283:
Page 284 and 285:
Page 286 and 287:
Page 288 and 289:
Page 290 and 291:
Page 292 and 293:
302 Bonaparte Printzearen eta Bere
Page 294 and 295:
Page 296 and 297:
Page 298 and 299:
Page 300 and 301:
6. EUSKAL HIZKUNTZ KOMUNITATEAREN S
Page 302 and 303:
Page 304 and 305:
Page 306 and 307:
Page 308 and 309:
Page 310 and 311:
Page 312 and 313:
Page 314 and 315:
Page 316 and 317:
Page 318 and 319:
Page 320 and 321:
Page 322 and 323:
Page 324 and 325:
Page 326 and 327:
Page 328 and 329:
Page 330 and 331:
Page 332 and 333:
Page 334 and 335:
Page 336 and 337:
Page 338 and 339:
Page 340 and 341:
Page 342 and 343:
Page 344 and 345:
Page 346 and 347:
Page 348 and 349:
Page 350 and 351:
Page 352 and 353:
Page 354 and 355:
7. ERDAL HIZKUNTZ KOMUNITATEA ETA E
Page 356 and 357:
Page 358 and 359:
Page 360 and 361:
Page 362 and 363:
Page 364 and 365:
Page 366 and 367:
Page 368 and 369:
Page 370 and 371:
Page 372 and 373:
Page 374 and 375:
Page 376 and 377:
Page 378 and 379:
Page 380 and 381:
Page 382 and 383: Nafarroako Euskararen Historia Sozi
Page 384 and 385: en hautematea oinarrizko kategoria
Page 412 and 413: Altsasu Nafarroako Euskararen Histo
Page 448 and 449: Euskararen Aldeko Lan eta Mugimendu
Page 452 and 453: Cuando una tarde del último verano
Page 456 and 457: 468 Euskararen Aldeko Lan eta Mugim
Page 458 and 459: frantsesa bere kasuan, zetorren —
Page 464 and 465: En la frontera misma de la naturale
Page 482 and 483:
Euskararen Aldeko Lan eta Mugimendu
Page 484 and 485:
Page 486 and 487:
Page 488 and 489:
500 Euskararen Aldeko Lan eta Mugim
Page 490 and 491:
Page 492 and 493:
Page 494 and 495:
Page 496 and 497:
Page 498 and 499:
Page 500 and 501:
512 Lizarra Euskararen Aldeko Lan e
Page 502 and 503:
ta hamar bazkide inguru zituen Nafa
Page 504 and 505:
Page 506 and 507:
Page 508 and 509:
Page 510 and 511:
9. ONDORIOAK Laburpen edo sintesi h
Page 512 and 513:
Page 514 and 515:
Page 516 and 517:
Page 518 and 519:
Page 520 and 521:
Page 522 and 523:
Page 524 and 525:
Page 526 and 527:
ERANSKINAK 1. taula. 1863ko eremu e
Page 528 and 529:
Page 530 and 531:
Page 532 and 533:
Page 534 and 535:
Page 536 and 537:
Page 538 and 539:
Page 540 and 541:
(3) Irurtzun (Irurtzun, Etxeberri e
Page 542 and 543:
BIBLIOGRAFIA ABAD, M. (1994). El ca
Page 544 and 545:
Page 546 and 547:
Page 548 and 549:
Page 550 and 551:
Page 552 and 553:
Page 554 and 555:
Page 556 and 557:
Page 558 and 559:
Page 560 and 561:
Page 562 and 563:
Page 564:
show all

Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?