Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
6.4.1 Baloreen maila: Uitziko sistema etnolinguistikoa eta uitziarren
berarekiko adostasuna
Uitziko bizimodua lan modu, giza harreman, gizarte-antolakuntza,
haurren sozializazio eta ohitura jakin batzuen batuketaren emaitza zen,
6.3 atalean ikusi bezala. Herriko hizkuntza euskara zen eta, geure helburuetatik
gehiegi desbideratuko liratekeen azterketa etnografikoetan
sartu gabe, Uitzikoa euskararen inguruan eraikitako bizitasun handiko
sistema etnolinguistikoa (Fishman, 2.3.2 atalean) genuela esan daiteke.
Oso oroitzapen onak adierazi dituzte adineko uitziarrek garai haietako
bizitzaz eta haien bidez, oro har, herriko bizimoduarekiko, beren buruarekiko
eta euskararekiko adostasun nabarmena erakusten ari ziren
zalantzarik gabe. Balorea kolektibitate batek eredutzat hartzen duen izateko
era bat baldin bada (Rocher 1990: 70, jasoa in 1.2.4 atala), uitziarren
baloreen erdian euskaltasuna zegoen (baloreei buruz, ikus beherago
6.4.3 eta 6.4.4 ataletan). Bat zetozen euren izana —Uitziko euskaldunak—
eta nahia —euskaldunak izatea, baita ere—, hau da, pertenentziako
eta erreferentziako taldeak bat bera zituzten eta ez zuten kultur
edota hizkuntz izaera aldatu eta erdaldun bihurtzeko gogorik garatu. Eta
adostasun horrek Uitziko euskararen iraupenaren sakoneko arrazoia
ematen digu, uitziarren euren buruaren onarpenak euskararena ere baitakar
berarekin. Giza komunitate baten biziraupenaren gakoa barne
lotura edo egituraketan dago eta hau, funtsean, komunitatearen bere
buruarekiko adostasunari zor zaio, Guy Rocherrek esan zuen bezala:
(…) un grupo, una colectividad, una asociación tienen una cohesión en la
medida misma en que infunden en sus miembros el sentimiento de pertenencia
y de identificación con una entidad realmente existente, distinta de
las demás y suficientemente caracterizada;
(Rocher 1990: 164)
Era berean, hizkuntzaren iraupen edota ordezkatze bilakabideak ez
dira hiztunengandik kanpo gertatzen den zerbait, alderantziz, beren
esku hartzea eskatzen dute eta azken hitza, hizkuntzari eusteko, Uitzin
bezala, nahiz desagertzen uzteko, beste hainbat herritan bezala, hiztunek
dute. Horregatik da hain garrantzitsua Uitziko euskaldunen euren
buruaren onespena.
6.4.2 Hizkuntz harremanen sarea
Harreman sarea (“social network”) nahiko kontzeptu emankorra
izaten ari da azkeneko bi hamarkadetako ikerketa soziolinguistikoetan
Lesley Milroy-k (1989 [1980]) soziologia alorretik hartu eta Belfasteko
hizkerari buruzko lanean erabili zuenetik —baina Bloomfieldek (1973
[1933]: 46-9) jadanik erabilia zuen kontzeptu hau—, eta bereziki balia-
343