Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Sarrera
al margen del hecho social, porque la lengua es un fenómeno semiológico.
Su naturaleza social es uno de sus caracteres internos” (bigarren etzana
nirea da) (Saussure 1980: 116). Hizkuntzalaritza hizkuntza aztertzen
duen zientzia dela garbi utzi eta gero, hizkuntzalaritzaren sailkapena egiteari
ekin zion: “División interior de las cosas de la lingüística” (ibid.:
48, 25. oin-oharra). Hemen, linguistikaren barruko sailkapenean sistemaren
eta kanpoko faktoreen arteko bereizkuntza ezaguna —eta eztabaidagarria—
egin zuen: “lingüística externa = todo lo que concierne a
la lengua sin entrar en su sistema” (ibid.: 48, 25. oin-oharra), nahiz eta
ondoren ñabardura bat gehitu beharra sumatu: “¿Se puede hablar de lingüística
externa? Si se tiene algún escrúpulo, se puede decir: estudio
interno y externo de la lingüística” (ibid.: 48, 25. oin-oharra).
Transmititu zaigun hizkuntzaren barne eta kanpo elementuen arteko
etena Saussurek egin zuen bereizketa baino bortitzagoa gertatu dela esan
daiteke, eta neurri batean ez zaio berari zor, Cours-aren argitaratzaileei
(ibid.: 48, 25. oin-oharra) eta ondorengo jarraitzaileei baizik. Kanpo
hizkuntzalaritzaren esparruko gaiak hala ere garrantzi handikoak iruditzen
zitzaizkion Saussureri —“esta lingüística se ocupa, sin embargo, de
cosas importantes” (ibid.: 48)— eta bertan, hizkuntzaren gizarte-alderdiak
ezezik, fonetika (ibid.: 62) eta dialektologia (ibid.: 49) disziplinak
ere kokatu zituen, egun hizkuntzalaritza barruko estatusa eztabaidatzen
ez zaien arren.
Hasierako harira itzuliz, soziolinguistikak honako gai hauek ukitzen
ditu: eleaniztasuna, hizkuntzen iraupena eta ordezkapena, hizkuntzarekiko
jarrerak, hizkuntz hautaketa, hizkuntz plangintza, hizkuntz aldaketa,
dialekto sozialak, eta abar. Era horretan, soziolinguistikaren esparruan
ondoko disziplina hauek sailkatu ditu Trudgillek (1992: 68): hizkuntz
antropologia, dialektologia, diskurtsoaren azterketa, hizketaren
etnografia, geolinguistika, hizkuntz ukipenaren azterketak, William
Laboven linguistika sekularra (“secular linguistics”), hizkuntzaren psikologia
soziala eta hizkuntzaren soziologia. Zentzu berean mintzatu da
Dell Hymes (1996: 184) soziolinguistikaren arlo orokorra aurkeztu eta
disziplinarteko lanaren ideia nabarmentzean, betiere hizkuntzalaritzatik
abiatuta: “A general sociolinguistics, uniting the various phenomena of
language in social life (…), integrating the skills of linguistics, ethnography,
sociology, and social history (…) might provide the framework
and coherence that would gather the diverse threads and opportunities
of the present time into a significant force”. Asmo bera aurkitzen dugu,
azkenik, 1997ko otsailean atera den Journal of Sociolinguistics aldizkari
berriaren aurkezpenean.
Batzuetan, soziolinguistika makro- eta mikro-soziolinguistikan banatzen
da, irizpidea aztertzen ari diren talde edo egoeren neurria izanik,
baina, nolanahi ere, makro eta mikro ikuspegien arteko bereizketa ez da
batere garbia eta biak nahasi egiten dira maiz. Adibidez, bi lagunen arte-
24