Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
boletinean eta gainerako euskal probintzietako —Iparraldekoak barne—
egunkarietan paratzea erabaki zuten (ibid., 1897-07-20ko bilera).
Lau lagun aurkeztu ziren lehiaketara: Martin Lampreave, Juan
Bautista Gorosurreta, Carlos Esain —Inklusako maisua eta Iturengo
maisuaren anaia— eta Serafin Guridi (ibid., 1897-11-06ko bilera).
Azterketak azaroaren 3, 4 eta 5ean egin ziren, baina, tamalez, maila
baxuegia erakutsi omen zuten hautagaiek epaimahaikoen iritziz:
El Tribunal (…) tiene el sentimiento de manifestar que ambos géneros de
conocimientos, el científico y el empírico, no los han reunido los opositores
en la proporción suficiente para aprobar sus ejercicios.
(ibid.)
Hutsik geratu zen lehiaketa, beraz: “Y en vista del precedente informe
del Tribunal, la Diputación acordó declarar desierto el concurso”
(ibid.), eta 1922. urtera arte ez zen beste bat deitu. Erabaki haren ondorioz,
nafar euskaltzaleen urtetako ametsak —1877. urtean jadanik hasi
ziren euskara katedra eskatzen—, gauzatzear zegoela garbi zirudienean,
beste mende laurden bat itxaron behar izan zuen. Betiko geldituko zaigun
zalantza da ea ez ote zuten oker egin Azkue, Campion eta Legazek
lehiaketa hutsik uztean.
Oposaketaren emaitza ezagututa, bere “porrotagatik” poza adierazten
zuten iritziak ere irakurri ahal izan ziren. Hona hemen bi, 7.3.3.3
ataleko “Euskararen aurkako arrazoiak” sailean bildu direnen osagarri
edo.
Adierazgarria da oso El Magisterio Navarro aldizkariaren iruzkina:
Fracaso.— (…). Mas vale que el fracaso haya sido oportuno, porque se
ahorran los contribuyentes mil quinientas pesetas, cuyo gasto ningún
beneficio había de producir á la provincia, por la sencilla razón de que los
jóvenes de la ribera no habían de intentar aprender el vascuence, y los de
la montaña, lo hablarán con más — menos pureza, lo mismo con profesores
que sin ellos.
(El Magisterio Navarro, d.g. In Heraldo de Navarra, 1897-11-10)
Iritzi berekoa zen Heraldo de Navarra egunkari liberala ere:
“Creemos que no se ha perdido gran cosa y por el contrario es conveniente
que la Diputación se ahorre esos miles de reales consignados para
la cátedra de vascuence” (1897-11-06). Alferrikakoa iruditzen zitzaion
euskara katedra sortzeko nahia, horren adierazlea irakaslerik aurkitu ez
izana omen zen eta, gainera, “menos todavía se encontrarían discípulos
si llegara á crearse” (1897-11-09). Iritzi hauen aurka El Pensamiento
Navarro egunkari karlista atera zen (De lesa patria, 1897-11-09).
Diputazioko idazkariaren txostena, euskara bultzatzeari buruzkoa
(1897-03-11). Euskara katedrarako deialdian oinarrituta, euskara bul-
451