Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
jarri zenean erdal komunitatearen ordezkari eta agintari guztiak batera
bere alde agertu ziren bortizki borrokatuz.
1900eko apirilaren 27an gutun bana bidali zien Iruñeko alkateak
Grazia eta Justiziako ministroari —Vadillo-ko markesa (Iruñea, 1848-
Madril, 1919) 258 — eta Alberto Larrondo senadoreari. Ministroari
Aranzadi eta Campionek Iruñeko prentsan eman zioten tratu bidegabeagatik
oso minduta mintzatu zitzaion alkatea —“por efecto de la campaña
que ha hecho Don Carlos Esain hermano de Don Dionisio, se nos
ha tratado por Aranzadi y Campion, en la prensa local, de una manera
injusta a los que votamos al Sr. Martinez” (IUA, Ituren)— eta, ondoren,
Gobernazioko ministroari Esainen errekurtsoa ez onartzeko esan ziezaiola
eskatu zion Vadilloko markesari: “queremos que V. gestione ante
dicho Sr. Ministro la confirmación de la providencia del Gobernador”
(ibid.).
Goi mailako lagun gehiagorengana ere jo zuen alkateak eta erantzunak
berehala hasi ziren etortzen. Larrondo senadoreak auzia
Hezkuntzako ministroari gomendatua ziola adierazi zion (1900-03-07):
“recomiendo con el mayor empeño al Ministro de Instrucción Pública
la confirmación del Gobernador Civil de esa Provincia en el expediente
sobre nombramiento del maestro de Ituren” (ibid.). Gobernazioko
ministroari ere hitz egin zion senadoreak (1900-05-01): “fué recomendado
con el mayor empeño al Ministro de la Gobernación, la confirmación
de la providencia dictada por el Gobernador Civil” (ibid.).
Antero Irazoqui259 Gorteetako diputatuak ere bere lana bete zuen.
1900eko maiatzaren 6an horrela idatzi zion Iruñeko alkateari:
El Diputado á Cortes por la circunscripción de Pamplona (…) le manifiesta
que accediendo gustoso á la indicación (…) de ayer ha vuelto á recomendar
el consabido asunto, á su distinguido amigo el Excmo. Sr. Dn Antonio Garcia, Ministro de Instrucción Pública y Bellas Artes.
(ibid.)
258. Vadillo-ko markesa (=Fco. Javier Gonzalez de Castejon y Elio), alderdi kontserbadoreko
kiderik garrantzitsuenetako bat, Madrilgo Gorteetan Nafarroako diputatu
kontserbadorea izan zen 1879an eta 1884 eta 1916 bitartean. Lau aldiz egin zuten
ministro tarte horretan. Lotura izan zuen karlistekin (Perez Goyena 1947-64, IX: 179-
80; GEN V: 382-3; Garcia Sanz 1992: 131).
259. Antero Irazoqui Echenique (Bera, 1849-1919), euskalduna, Euskara elkarteko
kide ohia (1878), Nafarroako politikari kontserbadore nagusietako bat, Gorteetako diputatu
atera zen 1899an eta senadore 1901 eta 1903an. Halaber, Estatu espainoleko zenbait
probintziatako gobernadore zibila izan zen (Garcia Sanz 1992: 56-7, 113. oin-oharra,
eta 1996: 123).
433