Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

More documents

Recommendations

Info

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa how the individual speaker is dealing with the structure of his society, (…) how that person is using his language choices to reveal his cultural values” esan du Fasoldek (1992: 192)— eta horretarako fidagarritasun teknikoaren baldintzak betetzen dituen erarik emankor eta egokienetako bat Uitzikoa bezalako lana dela esan daiteke. Aurkezpena sei ataletan banatuta egingo da: 6.1 Uitziren ezaugarri historiko zenbait 6.2 Metodologia. Ahozko historia eta teknika soziologiko kualitatiboak 6.3 Emaitzak I. Lekukotasun bereizgarrien azalpena 6.4 Emaitzak II. Esanahia: Uitziko hizkuntz komunitatearen sistema 6.5 Ondorioak. 6.1 Uitziren ezaugarri historikoak Biztanleriaren bilakaera Uitziko biztanle kopuruak honako bilakaera hau izan du, 1858- 1935 bitarteko datuak eta gaur egungoak eskainiz: 1858 1887 1900 1910 1920 1935 // 1992 354 323 327 306 288 291 147 Uitziko biztanleen bilakaera (Iturriak: GEN IX, “Población”; Nafarroako Gobernua 1993; neure elaborazioa) Ondoko taulan bilakaera bera dugu, baina Larraungo udalerriarekin eta ibarreko herri nagusiekin alderatuta: Herria 1858 1887 1900 1910 1920 1935 // 1992 Lekunberri 178 511 593 573 599 610 627 801 Uitzi 354 323 327 306 288 291 147 Errazkin 349 271 249 277 216 179 79 Aldatz 313 319 375 352 363 343 130 ———— ——- ——- ——- ——- ——- ——-——-——— Larraun 3.732 3.450 3.457 3.271 3.266 3.195 1.906 Uitziren eta Larraun ibarreko zenbait herriren arteko alderaketa (Iturriak: GEN IX, “Población”; Nafarroako Gobernua 1993; neure elaborazioa) 178. Lekunberri ez dago jadanik Larraungo udalerrian, 1990eko hamarkadan bereizi eta bere udala eratzea erabaki baitzuen. 313
Euskal Hizkuntz Komunitatearen Sistema Historikoa: Uitziko Landa-Ikerketa Goiko datuetatik nabarmenena Uitziko eta Larraun osoko bilakaeraren antzekotasuna da, 1858. urtean Uitzik Larraungo biztanleen % 9,5 eta 1935. urtean % 9,1 baitzituen. Bestalde, doi bat beherantz bada ere —%82,2ra jaitsi zen—, biztanleen kopuruak egonkor samar iraun zuen 1858-1935 aldian, egiazko beherakada 1935 eta 1992 bitartean gertatu baita. Gogoan hartzeko beste datu bat Lekunberriren eragin demografiko gero eta handiagoa dugu. Eskolaketa eta alfabetatzearen bilakaera Eskolaketa goiztiar samarra da Uitzin: XIX. mendearen erdialdekoa. Mende hasieran ez zegoen eskolarik eta haurrek Leitzara joan behar izaten zuten (Altadill d.g., II: 225) 179 , baina jadanik 1842. urtean eskola zuten Uitzin eta hamaika haur, mutikoak segur aski, zihoazen bertara (Ochoa 1842: 89). Lekunberrik ere bere eskola zuen, hogeita hamar ikaslerekin (ibid.: 109). Zazpi urte beranduago hogei zihoazen Uitziko eskolara, ikasgelak udaletxean bertan zituzten eta maisua aldi berean herriko idazkaria zen (Madoz 1845-50, IX: 358). Urratsik handiena 1877 eta 1880. urteetan egin zen, Jose Mariano Iriarte Osambela herriko indianoak fundazio 180 bat eratu eta beraren bidez mutikoentzako zein neskentzako —Karitateko Alaben ordenako mojak 181 ekarriz— eskolak sortu, eraikin berria altxatu eta diru ugariz hornitu zituenean. Hezkuntzaren ardura, beraz, Jose Mariano Iriarte Osambelaren fundazioak zeraman. Bereziki deigarriak omen ziren Uitziko eskolak eta Julio Altadillek horrela zioen beraiei buruz 1918. urtean inguru: “Aún más que la iglesia y sus casas, son notables en Huici las escuelas públicas, admirablemente instaladas y espléndidamente pagadas, con habitaciones confortables para los profesores, debidas á la generosidad y esplendidez de la familia Osambela” (Altadill d.g.: 223-5). Uitzin hazi eta bertako 179. Altadillen Geografíak ez du argitalpen urterik, baina, hala ere, data bat baino gehiago proposatu izan dira: 1910etik 1916ra bitartekoa (GEN I: 248), 1912 (De la Torre [zuz.] 1994: 277) eta 1918 (Jon Bilbao 1970. Eusko Bibliographia I: 121). 180. Zeregin handia izan zuten indianoek sortutako fundazioek herrietako eskolen garapenean, Nafarroako irakaskuntzaren historia landu duen Jesus Tanco-k (1974: 27) esan duenez: “Fundaciones se generalizaron a partir del siglo XVII; son instituídas por patronos o tutores que las perpetúan a través de los años. Con la primera emigración a América, son muchas las personas que una vez hecha la fortuna en el nuevo continente, destinaban una parte para la enseñanza”. 1842.ean herri hauetan, bederen, zeuden fundazioak: Betelu, Eltzaburu, Garde, Irurita, Urantzia, Amaiur, Elo, Otsagi, Oskotz, Bizkarreta, Zangoza eta Tafalla (ibid.: 27). Oro har, eta, kopuru zehatza ezagutzerik izan ez dudan arren, asko ziren Nafarroan errejimen bereziko eskola mota horiek. Horien artean azpimarragarriak dira Irurita, Ituren —ikus 7.4.3 atala— eta Zugarramurdikoak beren estatutoetan irakasle euskaldunak eskatzen baitzituzten (Urmeneta 1997: 274-5 eta 307-10). 181. Mojak 1970 inguru arte egon ziren Uitzin eta, beherago ikusiko denez, kanpotarrak eta erdaldunak izan arren, zeregin handia izan zuten neska eta emakumeen bizimoduan. Oso maitatuak izan omen ziren beti. 314
Page 1 and 2:
Jakintza-arloa: Soziolinguistika So
Page 3:
NAFARROAKO EUSKARAREN HISTORIA SOZI
Page 6 and 7:
Aurkibidea 2.3.1.4 Laburpena eta on
Page 8 and 9:
Aurkibidea 7.3.2 Nafarroako erdaldu
Page 10 and 11:
ESKER ONAK Lana egiten lagundu dida
Page 12 and 13:
1. SARRERA Sarrerak bi zati ditu. L
Page 14 and 15:
Nafarroako Euskararen Historia Sozi
Page 16 and 17:
Page 18 and 19:
Page 20 and 21:
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
Page 26 and 27:
Page 28 and 29:
1. irudiak egoera orekatua islatzen
Page 30 and 31:
Page 32 and 33:
Page 34 and 35:
Page 36 and 37:
Page 38 and 39:
2. OINARRI TEORIKOAK: EUSKARAREN HI
Page 40 and 41:
Page 42 and 43:
Page 44 and 45:
Page 46 and 47:
Page 48 and 49:
Page 50 and 51:
Page 52 and 53:
Page 54 and 55:
Page 56 and 57:
Page 58 and 59:
Page 60 and 61:
Page 62 and 63:
Page 64 and 65:
Page 66 and 67:
Page 68 and 69:
Page 70 and 71:
Page 72 and 73:
Page 74 and 75:
Page 76 and 77:
Page 78 and 79:
Page 80 and 81:
Page 82 and 83:
Page 84 and 85:
Page 86 and 87:
Page 88 and 89:
Page 90 and 91:
Page 92 and 93:
Page 94 and 95:
Page 96 and 97:
Page 98 and 99:
Page 100 and 101:
Page 102 and 103:
Page 104 and 105:
Page 106 and 107:
Page 108 and 109:
Page 110 and 111:
Page 112 and 113:
Page 114 and 115:
Page 116 and 117:
Page 118 and 119:
Page 120 and 121:
Page 122 and 123:
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
3. EUSKARAREN BILAKAERA IRAUPEN LUZ
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186 and 187:
Page 188 and 189:
Page 190 and 191:
Page 192 and 193:
Page 194 and 195:
Page 196 and 197:
Page 198 and 199:
Page 200 and 201:
Page 202 and 203:
Page 204 and 205:
Page 206 and 207:
Page 208 and 209:
Altsasu Nafarroako Euskararen Histo
Page 210 and 211:
Altsasu Lizarra Nafarroako Euskarar
Page 212 and 213:
Page 214 and 215:
Page 216 and 217:
Page 218 and 219:
Page 220 and 221:
Page 222 and 223:
Page 224 and 225:
Page 226 and 227:
Page 228 and 229:
Page 230 and 231:
Page 232 and 233:
Page 234 and 235:
Page 236 and 237:
Page 238 and 239:
Page 240 and 241:
Page 242 and 243:
Page 244 and 245:
4. EUSKARAREN GEOGRAFIA ETA DEMOGRA
Page 246 and 247:
Page 248 and 249:
Page 250 and 251:
Page 252 and 253: Nafarroako Euskararen Historia Sozi
Page 262 and 263: Bonaparte Printzearen eta Bere Lagu
Page 274 and 275: 284 Bonaparte Printzearen eta Bere
Page 280 and 281: Weinreichek Mazedoniako lekukotasun
Page 292 and 293: 302 Bonaparte Printzearen eta Bere
Page 300 and 301: 6. EUSKAL HIZKUNTZ KOMUNITATEAREN S
Page 352 and 353:
Page 354 and 355:
7. ERDAL HIZKUNTZ KOMUNITATEA ETA E
Page 356 and 357:
Page 358 and 359:
Page 360 and 361:
Page 362 and 363:
Page 364 and 365:
Page 366 and 367:
Page 368 and 369:
Page 370 and 371:
Page 372 and 373:
Page 374 and 375:
Page 376 and 377:
Page 378 and 379:
Page 380 and 381:
Page 382 and 383:
Page 384 and 385:
en hautematea oinarrizko kategoria
Page 386 and 387:
Page 388 and 389:
Page 390 and 391:
Page 392 and 393:
Page 394 and 395:
Page 396 and 397:
Page 398 and 399:
Page 400 and 401:
Page 402 and 403:
Page 404 and 405:
Page 406 and 407:
Page 408 and 409:
Page 410 and 411:
Page 412 and 413:
Page 414 and 415:
Page 416 and 417:
Page 418 and 419:
Page 420 and 421:
Page 422 and 423:
Page 424 and 425:
Page 426 and 427:
Page 428 and 429:
Page 430 and 431:
Page 432 and 433:
Page 434 and 435:
Page 436 and 437:
Page 438 and 439:
Page 440 and 441:
Page 442 and 443:
Page 444 and 445:
Page 446 and 447:
Page 448 and 449:
Euskararen Aldeko Lan eta Mugimendu
Page 450 and 451:
Page 452 and 453:
Cuando una tarde del último verano
Page 454 and 455:
Page 456 and 457:
468 Euskararen Aldeko Lan eta Mugim
Page 458 and 459:
frantsesa bere kasuan, zetorren —
Page 460 and 461:
Page 462 and 463:
Page 464 and 465:
En la frontera misma de la naturale
Page 466 and 467:
Page 468 and 469:
Page 470 and 471:
Page 472 and 473:
Page 474 and 475:
Page 476 and 477:
Page 478 and 479:
Page 480 and 481:
Page 482 and 483:
Page 484 and 485:
Page 486 and 487:
Page 488 and 489:
Page 490 and 491:
Page 492 and 493:
Page 494 and 495:
Page 496 and 497:
Page 498 and 499:
Page 500 and 501:
512 Lizarra Euskararen Aldeko Lan e
Page 502 and 503:
ta hamar bazkide inguru zituen Nafa
Page 504 and 505:
Page 506 and 507:
Page 508 and 509:
Page 510 and 511:
9. ONDORIOAK Laburpen edo sintesi h
Page 512 and 513:
Page 514 and 515:
Page 516 and 517:
Page 518 and 519:
Page 520 and 521:
Page 522 and 523:
Page 524 and 525:
Page 526 and 527:
ERANSKINAK 1. taula. 1863ko eremu e
Page 528 and 529:
Page 530 and 531:
Page 532 and 533:
Page 534 and 535:
Page 536 and 537:
Page 538 and 539:
Page 540 and 541:
(3) Irurtzun (Irurtzun, Etxeberri e
Page 542 and 543:
BIBLIOGRAFIA ABAD, M. (1994). El ca
Page 544 and 545:
Page 546 and 547:
Page 548 and 549:
Page 550 and 551:
Page 552 and 553:
Page 554 and 555:
Page 556 and 557:
Page 558 and 559:
Page 560 and 561:
Page 562 and 563:
Page 564:
show all

Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?