Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
ko esanahi honetan erabiliko dut: ideologia, uste edota mentalitatearen
adierazpena. Kasu honetan, erdal hizkuntz komunitateak euskarari
buruz adierazi zituen ideologia, uste edota mentalitateak aztertuko dira.
Definizioak, beraz, bi zati ditu: (1) ideologia, uste edota mentalitateak,
eta (2) adieraziak izatea.
(1) Ideologia, uste edota mentalitateak diodanean, ikergaia erdal
munduaren pentsamolde orokorra dela esan nahi dut, ez bakarrik ideologia
egituratuak.
Ideologia zentzu hertsian 219 erabiltzen dut: pentsamendu garbi eta
formalizatua. Hauxe da ideologiaren definizio osoa, Guy Rocher-en
(1990: 128) hitzetan:
Un sistema de ideas y de juicios, explícito y generalmente estructurado,
que sirve para describir, explicar, interpretar o justificar la situación de un
grupo o de una colectividad, y que, inspirándose ampliamente en unos
valores, propone una orientación precisa a la acción histórica de ese grupo
o colectividad.
Uste eta mentalitate kontzeptuen esanahia, aitzitik, ideologiarena
baino zabalagoa da: formalki egituratu gabe dagoen pentsaera. Neurri
handi batean kontzeptu baliokideak dira usteak eta mentalitatea. Usteak
zentzu komunarekin batera doaz sarritan eta gizarte edo talde jakin bateko
kideek munduaz komun dituzten pentsamoldeak ditugu, Anthony
Giddens-en definizioan bezala: “CREENCIAS DE SENTIDO
COMUN. Creencias ampliamente compartidas sobre el mundo social o
natural que mantienen los miembros legos de una sociedad” (Giddens
1993: 775). Mentalitatea “mundu ikuskera”, edo “garaiko giro”, gisa uler
dezakegu (Vovelle 1985: 11-2). Hau da, ustearen esanahi bertsua du.
Askotan lotura estuak daude ideologien eta uste edo mentalitateen
artean, ideologiak mundu ikuskera edo balore sistema jakin baten razionalizazioa
diren heinean: “cabría considerar la ideología como «la racionalización
de una visión del mundo (o de un sistema de valores)»”
(Rocher 1990: 128). Denak, funtsean, gizarteak bere burua —ordena
soziala— azaltzeko eratzen dituen irudikapen edo errepresentazioen sailean
biltzen dira.
Goiko zehaztapenak inon baliagarriak baldin badira Nafarroako
erdaldunen euskarari buruzko iritzien azterketan da, bertan ideologia
zehatz bat baino gehiago halako mentalitate edo zentzu komuneko usteak
aurkitzen baititugu.
219. Ideologiaren kontzeptuaren adiera zabalaz —gizakiek euren bizi baldintza
errealez egiten duten irudikapena—, eta honen eta mentalitatearen arteko harremanez,
ikus, mentalitateen historiaren arloan, Vovelle (1985) eta Le Goff et al. (zuz.) (1988),
besteak beste. Halaber, Burke (1987: 93-100). Ideologia mundu ikuskera bezala ulertuta
Tomas Ibañezek (1996) azaldu du.
381