Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Oinarri Teorikoak
Hala ere, gauza bat da historia soziolinguistikoaren beharra adieraztea
eta beste bat disziplina irizpide, metodologia eta eredu mailan garatzea,
eredua minuskulaz balitz ere. Garapen falta hau da, hain zuzen ere,
bibliografiak erakusten duen hutsunea. Aztertu ditudanen artean lau
autorek soilik arduratu dira historia soziolinguistikoaren oinarriak lantzeaz,
eta bakoitza ikuspuntu ezberdin batetik: Suzanne Romaine eta
Francisco Gimeno —hizkuntz aldaketaren gizarte-alderdiak, Laboven
ildotik—, Jose Maria Sanchez Carrion —hizkuntz komunitateen existentziatik
abiatzen den historiaren aldarrikapena— eta Peter Burke
—hizkuntzaren garrantzia historia orokorrean—. Eskasiarekin batera
heterogenotasuna nabarmentzen da, beraz.
(2) Soziolinguistika orokorrak ez du euskara bezalako hizkuntzen
bilakaeraren azterketan zuzen-zuzenean erabil daitekeen eredu bat garatu.
Soziolinguista gehienek ez dituzte gutxiengoak arretaz aztertu eta
aztertu dituztenen artean frankok —Aracil eta zenbait katalan, Bourdieu,
Calvet, Gal, hainbat euskaldun…— menderatze prozesuak azaldu dituzte
batik bat, nahiz eta interpretazio kalitatezko eta argigarriak eskaini.
Horrela, hizkuntza horietan mintzatzen diren taldeak ez dira subjektutzat
hartuak izan, objektu galtzaile pasibotzat baizik, eta bide horretatik paradoxa
batera iristen da. Alegia, gutxiengoen orain arteko iraupenaz dihardutenean,
ikertzaile askoren hitzei mesprezu doinua dariela dirudi, hizkuntza
hauen iraupena funtsean nekazarien mundu “arkaikoaren” iraute
pasiboaren emaitza besterik ez baita haien ustez.
Bestalde, soziologian, historian eta antropologian aritu diren ikertzaile
gehienak ez dira hizkuntz aniztasunaz arduratu, euren abiapuntua
gizarte linguistikoki homogenoa 79 izan baita. Horren ondorioz, ikusten
den eta ikertzaileek gogoan edukiko duten hizkuntza bakarra toki
bakoitzeko hizkuntza ofiziala da. Hizkuntz aniztasuna, beraz, haientzat
existitzen ez den sasi-arazoa izanik, nola garatu egoera horiek azalduko
lituzkeen metodorik?
Laburbilduz, gizarte-zientzietan eta baita, neurri batean, soziolinguistikan
bertan ere, gutxiengoak edo ez dira existitzen —aipatu ere egiten
ez direnean— edo objektu galtzaile dira —nagusitze/menperatze
bilakabideetan—. Euren bizimodua daramatenean, berriz, subjektu
direnean, alegia, ez dute ia interesik sortzen.
(3) Gure ikerketan lagungarri suertatzen diren osagai teorikoek, gutxiengoak
aintzat hartzeaz gain, hizkuntz eta kultur ukipen egoera batean,
elebitasun egoeran, beraz, atzeraka baina egun arte bere hizkuntzari
eutsi dion giza komunitate baten aurrean gaudela hartu behar dute kontuan.
Azalpenek, aberatsak eta sakonak izango badira, talde nortasuna-
79. Soziologiari dagokionez, ikus Giglioliren hitzak: “sociologists have considered
language as an omnipresent and invariant feature of every society” (Giglioli 1990: 11).
158