Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
Uno es el derecho de toda Lengua a ser en su territorio lengua completa de
su comunidad lingüística. Otro, el derecho de toda comunidad lingüística
a recibir y transmitir su lengua de modo completo. Y el tercero, el derecho
de los padres a transmitir su lengua a sus hijos.
(Sanchez Carrion 1987: 304)
Definizio honen muina, ikus daitekeenez, osotasunaren kontzeptua
da. Hizkuntza osoa transmisio naturala gehi transmisio kulturala biltzen
dituena da (ibid.: 185), ikasketen teoriaren atalean ikusiko denez.
Hizkuntza jakin baten aldi historikoak aztertzerakoan, beraz, erreferentzi
puntutzat transmisio osoaren ideia hartuko genuke. Alegia, hizkuntza
horrek nahiz aldamenekoek aldi bakoitzean zer nolako garapen edo transmisioa
duten ezagutzen saiatuko ginateke: soilik familia bidezkoa ala
familia bidezkoa eta kulturala, eta, behin egoera ezagutu eta gero, konparaketa
egiten eta egoeraren arrazoiak argitzen ahaleginduko ginateke.
Ikasketen teoria
Teoria honen helburua hizkuntzen ikasketan egiten den ibilbidea eta
betetzen diren baldintzak argitzea da. Emaitzak gizabanakoen, taldeen
zein hizkuntzen egoerak erakusteko dira erabilgarriak.
Hizkuntza bat oinarrizko hiru faktore hauengatik ikasten dela dio:
motibapena, ezagutza eta erabilera (ibid.: 35). Hirurak elkar lotuta
daude zirkuito bat osatuz. Aldi berean, horietako bakoitza berezkoa ala
induzitua —hausnarketaren bidez eragindakoa— izan daiteke. Horren
arabera bi hizkuntz ikasketa mota ditugu: ikasketa primarioa —A ikurraz
izendatua— eta ikasketa sekundarioa —B ikurraz—. Ikasketa primarioa
haurtzarokoa da, non erabilera, ezagutza eta motibapena naturalak
diren; ikasketa sekundarioa, aldiz, nerabezarotik gorakoa, non motibapena,
ezagutza eta erabilera induzituak diren (ibid.: 36-7). Pertsona
gehienek hizkuntzaren bi ikasketa prozesuak jasotzen dituzte: primarioa
bizitzaren lehenengo urteetan eta sekundarioa edo kulturala hezkuntza
sisteman. Horrela, hizkuntza baten hiztun osoa izateak hizkuntzaren
pertzepzio bikoitza edukitzen dela batera esan nahi du: berezkoa eta kulturala
(ibid.: 70). Hizkuntza horretako hiztun osoa, beraz, AB da, goiko
ikurrez baliatuz. Hizkuntza bigarren hizkuntza gisa ikasi duena, berriz,
BA da, hots, aurrena ikasketa sekundarioa egin du eta gero naturaltasuna
bereganatu.
Talde mailan, ikasketaren ikuspuntutik, bost dira talde soziolinguistikoak
(ibid.: 203):
AB: jatorrizko hiztun kulturizatuak;
BA: heldu bertakotuak;
A: jatorrizko hiztun primarioak;
B: ikasten ari diren helduak, naturaltasuna lortu ez dutenak;
135