Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Ondorioak
Uitziko euskal hizkuntz komunitatearen portaera sistema aztertu da:
euskararen ikasketa, gaitasun maila, euskararekiko jarrerak, euskararen
hautaketa, erabilera eta euskararen egoera aldatzera zuzenduriko ekintzak,
edo ekintzarik eza.
Egiturari dagokionez, rol edo talde soziolinguistikoen ikuspuntutik
aztertuta, sendoa eta hauskorra zen aldi berean Uitziko hizkuntz komunitatea.
Sendotasuna euskara ama hizkuntza zutenen multzoaren indar
edo bizitasunak ematen zion, goiko faktoreez gain, jakina.
Hauskortasuna, aldiz, euskarazko kultur garapenik ez izateari zor zitzaion:
kultur edukiak erdaraz hartu behar izaten zituzten halabeharrez
eta, ondorioz, euskara osatuaren ereduarena egingo zuen, komunitatearen
balore eta sinboloak irudikatuko zituen eta sistema osoari sustengua
emango zion AB gune sinbolikorik gabe gelditzen zen. Gainera, aldamenean
eta berarekiko lehian erakarpen indar handiko erdal hizkuntz
komunitatea zuen.
Euskararen jarraipena euskal hizkuntz komunitatearen ugalketa edo
erreprodukzio bezala uler dezakegu, gizarte-unitate baten ugalketa bezala,
alegia. Gizarte-zientzietako teorikoek diotenez, gizarte-egitura baten
iraupena berau bultzatzen duten lan edo indar aktiboen emaitza da, ez
inertziaren edo kasualitatearen emaitza. Gure kasuan zeregin nagusia
familiak eta, oro har, lehen mailako sozializazio agenteek betetzen zuten:
herriko seme-alabei goian azaldutako portaera-arauen eta baloreen multzoa
—edo habitusa— irakasten zitzaien euskaldunak izaten jarraituko
zutela bermatuz.
Bi hitzetan laburbilduta, euskarak iraun du azpian gizarte edo
komunitate egituratu bat izan duelako; bertan euskalduna izatea balore
bat zen, prestigioa zuen, eta, oro har, hizkuntz portaera euskalduna
—non erdara bigarren hizkuntza zen— garatzen eta transmititzen zen.
Isolamendua eta inertzia baztertu beharreko sasiazalpenak dira nire
ustez.
“Hizkuntz harremanen sarea” kontzeptuaren arabera egindako azterketak
ere ondorio berara eraman nau.
Euskal hizkuntz komunitatearen hauskortasuna eta euskararen atzerakada.
Euskararen ordezkapena, gertatu den tokietan, Uitzin aurkitutakoaren
bidetik ulertzen da. Euskararen galera hizkuntz komunitatea
puskatzen denean gertatzen da. Esan bezala, sendoa eta hauskorra zen
aldi berean euskal hizkuntz komunitatea eta erdal komunitatearen izugarrizko
eragina jasaten zuen etengabe, Uitzin bertan ikusi ahal izan
denez: presio ideologikoa, ezarpena, isekak, zigorrak, bildurra, erdal
gizartearen pisu orokorra, eta abar. Horrela, ulergarria da hainbat tokitan
jendeak konfiantza galdu, euskararen baloreei muzin egin, erreferentzi
mundu kontzeptualtzat erdararena hartu eta gaztelaniaren aldeko
apostua egin izana. Erdigunean, hortaz, pertsonen edo giza-taldeen por-
530